Θεωρία

Η απομύθευση του Σίσυφου

Ο Σίσυφος δεν αυτοκτονεί, ο Σίσυφος κάνει το ακριβώς αντίθετο, επιδιώκει να παραμείνει αθάνατος. Επιδιώκει να διαφύγει από τον χρόνο, τον κύκλο της αλλοίωσης και της φθοράς και σε μία λαμπρή ειρωνεία, καταδικάζεται σε έναν α-νόητο χρόνο αέναης επανάληψης, έναν αντί-χρόνο δίχως αλλοίωση και δίχως φθορά, δίχως δημιουργία και δίχως νόημα. Μία κινητή μορφή της αιωνιότητας είναι το μαρτύριο του Σίσυφου.

Ο Camus σε αυτή την αιωνιότητα αποβλέπει, καθώς ο δικός του τραγικός ήρωας είναι αποδεσμευμένος από κάθε περιβάλλον εκτός από την φυλακή του Εγώ. Έτσι ο Κορίνθιος βασιλιάς μετατρέπεται σε είδωλο της ανθρωπότητας και γίνεται, σαν τον Ξένο, μία ανωμαλία με κανονιστικό κύρος.

Αν ‘πρέπει να φανταστούμε το Σίσυφο ευτυχισμένο’, τότε αυτή η ευτυχία δεν είναι σε πείσμα της μοίρας του, αλλά εξαιτίας αυτής της μοίρας, δηλαδή της επιτυχίας του να αποκτήσει την αθανασία, τον δικό του, στεγανό χρόνο της αέναης επαναληπτικότητας. Τι νόημα έχει η ευτυχία του; Τι νόημα έχει η ευτυχία του από τη σκοπιά της ελευθερίας και τι νόημα έχει η ελευθερία από την πλευρά της ευτυχίας; Γιατί να δικαιώνεται ο Σίσυφος επειδή είναι ευτυχισμένος και γιατί να είναι ευτυχισμένος αν δικαιώνεται; Και μιας και αυτή η ευτυχία προκύπτει τη στιγμή που αποδέχεται τα δεσμά του και όχι σε πείσμα των θεών, αλλά κατ’ εντολή των θεών, τότε μάλλον προκύπτει από την κατανόηση της τιμωρίας του ως δίκαιης.

Αυτό που ενοχλεί περισσότερο είναι η ταύτιση της ύβρεως με την ελευθερία που είναι ένα από τα αγαπημένα σχήματα των ρομαντικών. Επίσης, συνδέει την ελευθερία με το μαρτύριο, ζητώντας την πραγμάτωση στην ματαιότητα και όχι στην πραγματικότητα. Η εκρίζωση του ατόμου από το κοινωνικό περιβάλλον οδηγεί στην αντίληψη του Χρόνου ως εχθρού της ανθρωπότητας. Ο πόθος του νοήματος του ανθρώπου μετατίθεται σε πόθο της αιωνιότητας, πόθο εκ των πραγμάτων ανεκπλήρωτο, ο οποίος μεταθέτει την ατομική και την κοινωνική αποβλεπτικότητα από το διευρυμένο μέλλον στο αχρονικό επέκεινα. Αντιθέτως, εμείς υποστηρίζουμε ότι ο άνθρωπος οφείλει να κατακτήσει την ελευθερία του και να την κατακτήσει κοινωνικά ώστε να κατορθώσει να είναι ελεύθερος.

Η εξέγερση του Σίσυφου είναι μία μη-εξέγερση, μία υπαρξιακή αποδοχή, μία συμφιλίωση με την παράλογη μοίρα του. Η εξέγερση του Σίσυφου στρέφεται ενάντια στον εαυτό του και η ευτυχία του στρέφεται ενάντια στην ελευθερία. Δεν είναι περίεργο, καθώς, από τη στιγμή που ζητά να βγει από το Χρόνο, από τη στιγμή που αρνείται την αλλοίωση και την αναδημιουργία ως παράλογη, ο μοναδικός λογικός τόπος που απομένει είναι μια αυτιστική αιωνιότητα, όπου ακόμη και το φευγαλέο χαμόγελο ευτυχίας είναι καταδικασμένο να επαναλαμβάνεται.

Γι’ αυτό και ο ‘Μύθος του Σίσυφου’ φαίνεται σαν έργο που ανήκει στην προπολεμική περίοδο στη Γαλλία όπου η κοινωνική εξάντληση μέσα στην επικράτηση των ολοκληρωτισμών υπαγόρευσε και μία όμορη θεωρητική εξάντληση. Υπό αυτή την έννοια, ήταν ήδη παρωχημένο την εποχή που εκδόθηκε.

Σχετικά με τον αρθρογράφο

Αλέξανδρος Σχισμένος