108 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Εγγονόπουλου

Στις 21 Οκτωβρίου 1907 γεννάται ο Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985). Ο Εγγονόπουλος ήταν λογοτέχνης, µεταφραστής, ζωγράφος και σκηνογράφος.
Ο ίδιος ο Εγγονόπουλος δήλωνε καταρχήν ζωγράφος στο επάγγελμα και θεωρούσε την ποίηση ζήτημα αυστηρά προσωπικό. Περιγράφει μάλιστα πως η πρώτη δημοσίευση των ποιημάτων του το 1938 ήταν ένα σχεδόν τυχαίο γεγονός, αποτέλεσμα του ενθουσιασμού του φίλου του και εκδότη του περιοδικού Κύκλος, Απόστολου Μελαχρινού. Η συλλογή με τίτλο Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν κυκλοφορεί τον ίδιο χρόνο και προκαλεί τη φρίκη και το γέλιο των κριτικών. Η Υψικάμινος του Εμπειρίκου – που θεωρείται το πρώτο επιδραστικό νεοελληνικό έργο του υπερρεαλισμού – είχε εκδοθεί μόλις το 1935 και ο “επαναστατικός και θεληματικά προκλητικός” Εγγονόπουλος “ενόχλησε περισσότερο το μέσο αστό και προκάλεσε το σκώμμα και την αγανάκτηση”.¹ Μέχρι να κοπάσει “το δημιουργηθέν σκάνδαλο κι η επακολουθήσασα κατακραυγή”² εναντίον του, ο Εγγονόπουλος είχε ήδη καθιερωθεί ως ένας από τους βασικούς εκπροσώπους του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα κι ένας από τους μεγάλους ποιητές της χώρας. Για τον ίδιο, όπως και για το “συνοδίτη” του Ανδρέα Εμπειρίκο “ο υπερρεαλισμός είναι η νομιμοποίηση της επιθυμίας”³ και μέσο γι' αυτό το ταξίδι είναι η λέξη· η γλώσσα (ολόκληρη ελληνική χωρίς διαχωρισμό ανάμεσα σε λόγια και δημοτική) είναι ο βασικός τρόπος κατάκτησης της ελευθερίας του να επιθυμούμε.

Κατά κάποιον τρόπο, ο ποιητής για τον Εγγονόπουλο είναι:

“Αυτός που δεν έχει τη χαρά κι όμως τηνέ γνωρίζει, που δεν
είναι ελεύθερος κι' όμως την ποθεί την Ελευθερία, αυτός που
βασανίζεται κι όμως ελπίζει”

Πραγματικότης, Ποιήματα Β΄, Ίκαρος.

Το 1945, ο Ανδρέας Εμπειρίκος δημοσιεύει στο περιοδικό Τετράδιο το άρθρο του “Νικόλαος Εγγονόπουλος ή το θαύμα του Ελμπασάν και του Βοσπόρου”:

“ (Δεν θα μιλήσω χρησιμοποιών όρους της τεχνοκριτικής, διότι δεν είμαι κριτικός, ούτε τρέφω συμπάθειες για την κριτική. Δεν θα μιλήσω ως αισθητικός, διότι η αισθητική είναι αντιποιητική, και, εκπορευομένη από τα εκλογικευτικά στοιχεία της διανοίας, αντι να οξύνη, ουσιαστικώς, αμβλύνει τις αισθήσεις. Δε θα μιλήσω ως φιλόσοφος ή κοινωνιολόγος, όπως είναι της μόδας να κάμνουν σήμερα άνθρωποι τελείως άσχετοι με αυτές τις ειδικευμένες επιστήμες, διότι η φιλοσοφία και η κοινωνιολογία όπως και η πολιτική είναι άσχετες με την ποίηση και τη ζωγραφική, όταν δεν είναι η ίδια η διενέργειά των πράξις ποιητική. Θα μιλήσω μόνον ως θαυμαστής του Νικολάου Εγγονοπούλου, του μεγάλου ημών ποιητού και ζωγράφου, για να του πλέξω το εγκώμιον και για να του ανταποδώσω με προβολές συναισθηματικής υφής τις βαθύτατα συγκλονιστικές συγκινήσεις που μας δίδει πάντοτε η ποίησίς του. Κοιτάξτε τον... )
Νικόλαε Εγγονόπουλε, βράχε τραχύτατε του Ελμπασάν, και πράσινη απαλή δαντέλλα του Βοσπόρου, σε χαιρετώ αλβανιστί, με το δεξί μου χέρι εμπρός εις την καρδιά, και τη θερμή παλάμη μου απλωμένη παράλληλα στο οιονδήποτε χώμα που πατώ..”