Έφυγε από την ζωή μια από τις πιο σεβάσμιες προσωπικότητες του πνευματικού κόσμου. Η διανόηση, η λογοτεχνία, η φιλοσοφία, η ιστορία, όλες οι τέχνες και οι επιστήμες του ανθρώπου είναι φτωχότερες από την απώλεια του ευγενικού αυτού πνεύματος. Η απουσία του αναντικατάστατη. Ο Ουμπέρτο Έκο άφησε την τελευταία του πνοή στις 19 Φεβρουαρίου του 2016. Το πώς και το γιατί ακόμα δεν είναι γνωστό, μιας και έχουν περάσει μόνο μερικές ώρες. Όμως δεν έχει και μεγάλη σημασία.
Γεννημένος το 1932 στην Αλεσάντρια του Πιεμόντε, ο Έκο αναδείχθηκε σε έναν απ' τους μεγαλύτερους λογοτέχνες της εποχής μας. Καθηγητής Σημειωτικής στο πανεπιστήμιο της Μπολόνια, σπουδάζοντας Μεσαιωνική Φιλοσοφία και Λογοτεχνία, ήταν ένας "Homo Universalis", μια ανθρώπινη εγκυκλοπαίδεια γνώσεων, ένας σφαιρικά μορφωμένος διανοούμενος με ακονισμένη κριτική σκέψη και αφοβία απόψεων. Για να πούμε την αλήθεια, η λέξη "διανοούμενος" δεν μπορεί να εκφράσει ούτε να περιγράψει την ποιότητα του στοχασμού του, γιατί ήταν κάτι παραπάνω από αυτό. Ήταν ανοιχτός στο ευρύ κοινό, μιλώντας με απλό αλλά όχι απλοϊκό τρόπο για την επιστήμη και τον άνθρωπο, χωρίς να θυσιάζει την κατανόηση στην ευκολία της γενίκευσης.
Πολλοί μπορεί να τον ξέρουν από το «Όνομα του Ρόδου», ένα υπέροχο βιβλίο μεσαιωνικού μυστηρίου. Με αυτό το βιβλίο έγινε ευρύτερα γνωστός στις αρχές της δεκαετίας του '80, όταν το Χόλιγουντ αποφάσισε να το κάνει ταινία. Και έγινε, με τον Σον Κόνερι ως πρωταγωνιστή. Άλλα βιβλία του ακολούθησαν όπως «Το εκκρεμές του Φουκώ», το «Νησί της επόμενης μέρας», ο «Μπαουντολίνο» και τελευταία το «Κοιμητήριο της Πράγας».
Όλα τα βιβλία του είναι ογκώδη, λεπτομερειακά στη σύλληψή τους, αναλυτικά στην ψυχογράφηση των χαρακτήρων. Ένα ιδιαίτερο όμως χαρακτηριστικό του Έκο ως συγγραφέως είναι το γεγονός πως προσπαθούσε να φέρει στο παρόν ένα σκοτεινό και ομιχλώδες παρελθόν, αγγίζοντας θέματα δύσκολα και ανεξερεύνητα. Και όλα αυτά, μέσα από την λογοτεχνική χάρη της μαγευτικής πένας του. Γιατί αυτά δεν αφομοιώνονται εύκολα αν δεν σου δώσει κάποιος το σκηνικό να φτιάξεις την ιστορία σου. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι μισούν την Ιστορία. Τις χιλιάδες ημερομηνίες, τους τόπους, τα πρόσωπα. Ο Έκο μάθαινε στον αναγνώστη να μαθαίνει και να αγαπάει την Ιστορία. Κατάφερε το ακατόρθωτο. Τα βιβλία του είναι αδιαμφισβήτητος μάρτυρας γι' αυτό.
Πέρα απ' τα λογοτεχνικά του έργα, σημαντικοί, πολύ σημαντικοί στέκουν οι στοχασμοί του πάνω στις άλλες επιστήμες. Σε βιβλία του όπως «Κατασκευάζοντας τον εχθρό», «Η σημειολογία στην καθημερινή ζωή» και «Με το βήμα του κάβουρα», μέσα από διαλέξεις και κείμενά του πραγματεύεται δύσκολα θέματα. Πάντα μου έκανε εντύπωση ο τρόπος που έγραφε αυτός ο άνθρωπος: τόσο προσιτός, κατανοητός, με διάχυτο χιούμορ και μια διάθεση διαλόγου με τον αναγνώστη. Να θέλει να δίνει παραδείγματα, να δίνει τον λόγο σε όλες τις απόψεις. Ήταν ένας ιδανικός συγγραφέας και στοχαστής που έφυγε, έτσι όπως όλοι φεύγουν. Χωρίς να το περιμένουμε.
Βαθιά λογικός ως άνθρωπος, απεχθανόταν τον Μπερλουσκόνι και τη ρητορική του. Από τη δεκαετία του '80, δηλαδή πολύ νωρίς, έγραφε για τα κακά του "Μπερλουσκονισμού" στην Ιταλία, για τον λαϊκισμό και την απειλή που αποτελούσε η άνοδος του. Επίσης, αν και ο ίδιος δήλωνε αγνωστικιστής πολλές φορές, εντύπωση μου είχε κάνει το γεγονός πως σε μία συνέντευξή του τον είχα ακούσει να απαντάει σε κάποιον από το κοινό στην ερώτηση: "πιστεύετε στον Θεό;", έτσι: "Δεν θέλω να απαντήσω γιατί είναι προσωπική ερώτηση."
Ήταν ένας απλός άνθρωπος που η ποιότητα της γραφής του ποτέ δεν θυσιάστηκε στην απαίτηση της ευκολίας της εμπορευματοποίησης των βιβλίων. Κι ωστόσο, πούλαγε απίστευτα. Συγγραφείς όπως ο Dan Brown και η Catherine Neville, καθώς και πολλοί άλλοι συγγραφείς μυστηρίου, οφείλουν πολλά στον Έκο. Η γραφή του είναι υποδειγματική και αξεπέραστη.
Δεν έχω να πω τίποτα άλλο.
Καλό ταξίδι Ουμπέρτο Έκο.
