1. Αυτή η εφαρμογή http://www.literature-map.com/. Δεν ξέρω πόσο ακριβής είναι, αλλά όταν έψαχνα για τον Τζέφρυ Ευγενίδη τον τοποθετούσε κοντά στον Πύντσον, τον Ροθ, τον Ίρβινγκ, την Άτγουντ, τον Γουάλας, την Μανρό. Στην καθαρή νεο-αμερικάνικη λογοτεχνία, δηλαδή, δίπλα στους χαρακτηριστικότερους μάλλον εκπροσώπους.
2. Οι Αυτόχειρες Παρθένοι. Είναι αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος.
Πέντε αδερφές μιας μεσοαστής οικογένειας που μένει στα αμερικανικά προάστια αυτοκτονούν η μία μετά την άλλη. Την ιστορία τους αφηγείται –σαν χορός αρχαιοελληνικής τραγωδίας- μία παρέα αγοριών (αφήγηση σε α’ πληθυντικό), συνομήλικοι, γείτονες και ερωτευμένοι με τον τρόπο τους με τις αδερφές Λισμπον. Κανείς δεν καταλαβαίνει γιατί τα κορίτσια αυτοκτονούν, αν είναι η κατάρρευση του αμερικανικού ονείρου, το πόσο αβάσταχτη καθίσταται και μόνο η ιδέα της ενηλικίωσης, η οικογένεια –με ό,τι αυτή συνεπάγεται-, ή όλα αυτά μαζί. Ιστορία παρανοϊκή, τρομακτική, ονειρική, ρομαντική, εφηβική, με την ιδιαίτερη αφηγηματική της τεχνική μοιάζει με ταινία ή θεατρικό έργο. Το πρώτο βιβλίο του Ευγενίδη, διαφέροντας ουσιωδώς αλλά και μοιάζοντας με αυτά που ακολούθησαν, είναι ένα μίγμα νοσταλγίας, μύθου, συγκίνησης και μαύρου χιούμορ, ένα άρτιο ψυχογράφημα έφηβων κοριτσιών μέσα από τα μάτια έφηβων αγοριών (!), μία ελεγεία στον νεανικό έρωτα που σημαδεύει και κατασπαράζει, με άλλα λόγια ένα πολλά υποσχόμενο συγγραφικό ξεκίνημα.
3. Γιατί έφτασε 40 χρονών πριν αποφασίσει να ψάξει την ελληνική του καταγωγή. Και γιατί, όταν το έκανε, η Ελλάδα του σήμερα τον άφησε παγερά αδιάφορο και δε θαμπώθηκε από το «ένδοξο παρελθόν».
4. Το ότι ασχολείται με το intersexuality, και πουλάει 3μιση εκατομμύρια βιβλία γι αυτό. Εννέα χρόνια αργότερα από τις Αυτόχειρες Παρθένους, εκδίδεται το Middlesex, ένα έπος που διαπερνά την ιστορία τριών γενεών, ταξιδεύει από την καταστροφή της Σμύρνης στην άνοδο και την πτώση του βιομηχανικού Ντιτρόιτ, διαπραγματεύεται το μεταναστευτικό και την επί Νιξον αμερικανική ιστορία και –κυρίως- καταπιάνεται με το θέμα του ερμαφροδιτισμού. Και το κάνει παραμένοντας απροσδόκητα politically correct. Όπως φαίνεται και από την τεράστια βιβλιογραφία, ο Ευγενίδης έψαξε και διάβασε εξαντλητικά για να μπορέσει να αποδώσει με ακρίβεια την ψυχολογία ενός ερμαφρόδιτου ατόμου αλλά και την ιστορία ενός αιώνα σχεδόν. Ε, όλα αυτά μαζί, του χαρίσανε κι ένα Πούλιτζερ. Κινείται σε τελείως διαφορετικό ύφος από τις Αυτόχειρες Παρθένους. Εδώ έχουμε καθαρό ρεαλισμό, τα συναισθήματα –αν και δεν λείπουν- μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Παρότι θεωρείται το magnum opus του, παρότι περνάς τέλεια όταν το διαβάζεις, παρότι είναι πιστή αναπαράσταση της κάθε ξεχωριστής εποχής που περιγράφει, παρότι αντιλαμβάνομαι γιατί πήρε πούλιτζερ, μου έλειπε αυτό το βάθος στους χαρακτήρες (βλ. Αυτόχειρες Παρθένοι, Σενάριο Γάμου), αυτό που διαμελίζει την ψυχή τους και νιώθεις τελικά ότι διαμελίζει και τη δική σου ψυχή, το αληθινό συναίσθημα τέλος πάντων. Χωρίς να υποβιβάζω το Middlesex, που ξαναλέω είναι φοβερό, διαβάστε το κλπ κλπ.
5. Γιατί σε όλα του τα βιβλία υπάρχει ένα alter ego του που δεν είναι ποτέ ο πρωταγωνιστής και είναι εντελώς ανεπιτήδευτα συμπαθής.
6. Το Σενάριο Γάμου.Αμερικανικό university love story στα 80’s. Η Μαντλιν που σπουδάζει λογοτεχνία στο Μπράουν (και κάνει την πτυχιακή της πάνω στις βικτωριανές συγγραφείς) ερωτεύται τον Λέναρντ που έχει μανιοκατάθλιψη. Ο Μίτσελ (alter egoτου Ευγενίδη) είναι ερωτευμένος -χωρίς ανταπόκριση- με την Μάντλιν. Φαίνεται απλό. Αλλά. Το Σενάριο Γάμου είναι η καλύτερη πραγματεία πάνω στον έρωτα και το δράμα της ενηλικίωσης. Από την αρχή μέχρι το τέλος ταυτίζεσαι με όλους τους ήρωες και νομίζεις ότι επιτέλους κάποιος μπόρεσε κι έγραψε αυτά που νιώθεις, καλύτερα από σένα που τα νιώθεις. Εκτός των άλλων, είναι ένα βιβλίο για άλλα βιβλία, βρίθει λογοτεχνικών αναφορών (και Ντερριντα!) και αλληλεπιδρά με τα «Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου» του Ρολάν Μπαρτ (άλλο αριστούργημα από κει) τα οποία φαίνεται και να καθορίζουν τη δομή της ιστορίας. Δύο χρόνια μετά βλέπω ακόμη τα σημάδια αυτού του βιβλίου πάνω μου. Κάντε στους εαυτούς/ες σας τη χάρη και διαβάστε το.
7. Το ότι έχει διαβάσει όλη τη λογοτεχνία, κι έχει φοβερό γούστο, το οποίο επηρεάζει –κι ευτυχώς- το έργο του. Το 2009 εκδίδει μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο (από ένα ποίημα του Κάτουλλου) «Της αγάπης μου ο σπουργίτης πέταξε» και υπότιτλο «διαδρομές αγάπης από τον Τσέχωφ στη Μανρό». Ασχολείται και πάλι με το αγαπημένο του (μου) θέμα, τον έρωτα, και ανθολογεί 25 ερωτικές ιστορίες. Βιβλίο που διαβάζεις και ξαναδιαβάζεις και δε μπορείς να καταλήξεις στην αγαπημένη σου ιστορία και θες να διαβάσεις ό,τι έχει γράψει ο Ρέυμοντ Κάρβερ και η Αλις Μανρο και χαίρεσαι που ανακαλύπτεις μία ιστορία του Ναμπόκοφ ή του Φώκνερ που δεν ήξερες ότι υπάρχει. Όπως λέει κι ο ίδιος ο Ευγενίδης «Διαβάστε αυτές τις ιστορίες, όχι για να επιβεβαιώσετε τις απάνθρωπες αλήθειες του έρωτα, αλλά για να βιώσετε τις πολλές και ποικίλες, ανταποδοτικές χάρες του. [...] Ίσως μόνο διαβάζοντας μία ερωτική ιστορία (ή γράφοντας μία) να μπορούμε ταυτόχρονα να συμμετέχουμε στην έκσταση και στην αγωνία που νιώθουν οι ερωτευμένοι, χωρίς να καταθέσουμε ένα πολύ βαρύ συναισθηματικό τίμημα. Προσφέρω αυτό το βιβλίο, λοιπόν, ως αντίδοτο στο ερωτοπλάνταγμα και ως αντίδοτο στη μοιχεία. Διαβάστε αυτές τις ερωτικές ιστορίες στην ασφάλεια του μονού σας κρεβατιού. Κι αφήστε όλους τους άλλους να υποφέρουν». Α, και ο πρόλογος είναι από τις καλύτερες στιγμές του Ευγενίδη.
8. Γιατί φοράει τέλεια πουκάμισα.
