Μια παραπάνω ματιά στα Γαλλόφωνα Κόμικ

Λόγω (μεγάλου) προσωπικού ενδιαφέροντος, αποφασίσαμε να μιλήσουμε με τον Philippe του «Le Livre Ouvert», του γαλλικού βιβλιοπωλείου στην οδό Σόλωνος. Ο Philippe προμηθεύει το βιβλιοπωλείο με πλειάδα νέων τίτλων κόμικ από γαλλόφωνες χώρες σε βαθμό που στην Αθήνα δεν έχουμε ξαναδεί. Σκεφτήκαμε, λοιπόν, να περάσουμε τη γραμμή των κλασικών τίτλων και να μάθουμε κάποια παραπάνω πράγματα για αυτήν την τόσο πλούσια σκηνή τέχνης στην Ευρώπη, η οποία αγνοείται από πολλούς…

• Πώς αντιλαμβάνεστε τη γαλλόφωνη κουλτούρα κόμικ αυτήν τη στιγμή και πώς θα τη συγκρίνατε με την ελληνική;

Το γαλλόφωνο κόμικ δεν παύει να γεννά καινούργια ταλέντα, είναι ένας τομέας που μοιάζει ανεξάντλητος. Στην Ελλάδα, χάρη στην επιτυχία άλμπουμ όπως τα Εξάρχεια, Δημοκρατία, Αϊβαλί και Logicomix  το κόμικ αρχίζει να γίνεται γνωστό. Υπήρξαν επίσης άλμπουμ ξένων συγγραφέων με ελληνικά θέματα όπως το Ρεμπέτικο και Μανώλης που πέτυχαν να τραβήξουν την προσοχή σε ορισμένους νέους  Έλληνες συγγραφείς και να τους κάνουν να ανακαλύψουν πιο κοντινές τους πραγματικότητες. Όμως, η έλλειψη δομών όπως η έκδοση και η διανομή παραλύουν μία ακόμη πολύ διάσπαρτη παραγωγή.

 

• Ποιοι είναι συνήθως οι πελάτες σας και ποια τυχόν κοινά γνωρίσματά τους θα μπορούσατε να εντοπίσετε;

Αρχικά, υπάρχουν οι φανατικοί των σειρών Blake και Mortimer ή του Corto Maltese, οι νοσταλγοί της χρυσής εποχής, της χαμένης νιότης, τα μεγάλα παιδιά. Κατόπιν, συλλέκτες. Ακόμη, νέοι καλλιτέχνες σε αναζήτηση νέων τάσεων. Τέλος, παιδιά που ενίοτε βολεύονται στον καναπέ για να διαβάσουν ένα Lucky Luke ή ένα Boule και Bill.

• Ποια η γενικότερη στάση του ελληνικού αναγνωστικού κοινού απέναντι στα κόμικ αυτά;

Περά από τον Τεν Τεν, τον Αστερίξ και από κάποιες ενίοτε απρόσμενες επιτυχίες όπως ο Titeuf, το Περσέπολις και Η γάτα του Ραββίνου, επιτυχίες που οφείλονται συχνά σε ταινίες κινουμένων σχεδίων, το κόμικ, ως ένα μεγάλο κομμάτι του εικονογραφημένου βιβλίου, δεν τυγχάνει της δέουσας αναγνώρισης από το ελληνικό κοινό. Η ιδέα του βιβλίου σαν εργαλείου διδασκαλίας έχει βαθειά ριζωθεί στις συνειδήσεις. Δεν θεωρείται σαν μία έκφανση του παιχνιδιού. Όμως, το κόμικ είναι κατ’ εξοχήν αυτό.

• Κάτω από ποιες προϋποθέσεις διαλέγετε τους συγκεκριμένους τίτλους, όταν ξέρουμε ότι βγαίνουν χιλιάδες τον χρόνο;

Εκτός από τους εμπορικούς περιορισμούς αλλά και τις κριτικές του τύπου, η επιλογή είναι καθαρά προσωπική: μία μίξη από κλασσικά κόμικ (ligne claire/στυλ καθαρής γραμμής) και πρωτοπορίας, που συχνά παρά την ποιότητα των σχεδίων, πωλούνται με δυσκολία.

• Μπορείτε να μας προτείνετε μερικούς τίτλους που κατά τη δική σας γνώμη θα αποτελούσαν ένα ικανό δείγμα γνωριμίας με το γαλλόφωνο κόμικ;

Ο Τεν Τεν είναι αναμφίβολα η καλύτερη μύηση στο κόμικ. Είναι ένας παγκόσμιος ήρωας και ο Hergé είναι κάτα κάποιον τρόπο ο Όμηρος αυτού του τρόπου έκφρασης. Στη συνέχεια μπορούμε να διεισδύσουμε στο επιμερούς σύμπαν κάθε συγγραφέα, όπως ο Tardi, o Pratt κ.λπ. Ακριβώς επειδή έχουμε τα κλειδιά από τον Hergé.

Ας αναφέρουμε ενδεικτικά τους:

Gibrat: le vol du Corbleau, Matteo, Le Sursis

Emmanuel Guibert: Martha & Alan

Sfar: Le chat du Rabbin

Αλλά και τους Fred, De Cricy, Mathieu M.A.

• Πώς εξηγείτε αυτήν την τόσο αναπτυγμένη και ώριμη κουλτούρα στα κόμικ ειδικά στις γαλλόφωνες χώρες;

Μετά τον πόλεμο αναπτύσσονται τα νεανικά αναγνώσματα, σαφώς οριοθετημένα από νόμους. Είναι η εποχή των περιοδικών όπως το Spirou και το Tin Tin και αποτελεί ένα υποχρεωτικό πέρασμα για όλους τους δημιουργούς: τον Francquin, τον Morris, τον Jacobs. Για να απελευθερώσουν τον λόγο, μερικοί δεν διστάζουν να παρακάμψουν τους νόμους σχετικά μετά την προστασία της παιδικής ηλικίας. Ας θυμηθούμε τις ύβρεις του καπετάνιου Haddock που είναι επινοήσεις του Hergé ή τα συννεφάκια στον Gaston Lagaffe όπου οι απαγορευμένες λέξεις αντικαθίστανται από απλά σχήματα. Κατόπιν, έρχονται οι δεκαετίες του ’60 και του ’70, περισσότερο ανεκτικές, με δημιουργούς και διευθυντές περιοδικών όπως οι Goscinny και Gotliele που δέχονται νέους συγγραφείς. Είναι η εποχή των Pilote, Fluide Glacial, l’echo des Savanes, A suivre κ.λπ. Ζούμε στο σύμπαν των Pratt, Tardi, Druillet, Moebius, στην επιρροή του ροκ, της επιστημονικής φαντασίας, του κινηματογράφου κ.λπ.

 

 

Εντούτοις η μάχη είναι πολιτισμική: η «υποκουλτούρα» έχει την ίδια αποδοχή με το ροκ από μια κοινωνία στενά περιχαρακωμένη από το σχολείο και τη γονεϊκή διαπαιδαγώγηση. (Ακούγονται συχνά προτροπές του τύπου: «Μη χάνεις το χρόνο σου με τα κόμικ» ή σχόλια όπως «τα σχέδια είναι πρόχειρα», «είναι γεμάτο ορθογραφικά λάθη»). Η επιτυχία είναι σχετικά πρόσφατη. Ας δούμε, για παράδειγμα , το πώς ο κινηματογράφος οικειοποιήθηκε το σύμπαν των κόμικ για να αναζητήσει νέες αγορές, κάτι που ήταν αδιανόητο πριν από 30 μόλις χρόνια.

 

 

 

• Γιατί πιστεύετε ότι αυτή η κουλτούρα δεν έχει εδραιωθεί στην Ελλάδα ή και σε άλλες χώρες πέρα από κάποιους βασικούς τίτλους όπως τα Αστερίξ, Λουκύ Λουκ και Τεν Τεν;

Υπάρχουν ορισμένες χώρες όπου το κόμικ είναι σχεδόν ανύπαρκτο, όπως κάποιες χώρες του Βορρά. Πέρα από τη Γαλλία και το Βέλγιο, η παρουσία του είναι πιο αισθητή στις χώρες του Νότου, όπως η Ισπανία, η Ιταλία ή η Αργεντινή: το πολιτισμικό περιβάλλον είναι διαφορετικό. Στον Βορρά, η ψυχαγωγία της νεολαίας είναι, λίγο πολύ, οριοθετημένη. Η διαπαιδαγώγηση είναι κατά κάποιον τρόπο λιγότερο ελαστική, υποθέτω. Στην Ελλάδα, για πολύ καιρό, τα κόμικ ταυτίστηκαν με την αμερικανική «υποκουλτούρα» των κόμκ. Δεν τα αποκαλούν ακόμα κάποιοι «Μίκυ Μαους»; Ακόμα και οι διάσημοι ήρωες, όπως ο «Μικρός Ήρωας», είναι απομίμηση του λαϊκού αμερικάνικου κόμικ.

• Πιστεύετε ότι υπάρχει προοπτική για Έλληνες καλλιτέχνες να διαπρέψουν ή να εκδοθούν στα γαλλικά, όπως έχουν κάνει ο Αλέκος Παπαδάτος, ο Θανάσης Πέτρου ή πιο πρόσφατα με το «Εξάρχεια» ο ελληνο-βέλγος Δημήτρης Μαστόρος; Ποιες είναι οι απαραίτητες συνθήκες κατά τη γνώμη σας για να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο;

Είναι βέβαιο ότι η Σχολή Γραφικών Τεχνών, οι Καλές Τέχνες στη Γαλλία και το Βέλγιο έχουν εντάξει εδώ και αρκετό χρόνο την εικονογράφηση και το κόμικ. Πέρα από τις τεχνικές, διδάσκεται ο πλούτος της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτό θα ήταν ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την ανάπτυξη του κόμικ και στην Ελλάδα.

• Κλείνοντας θα ήθελα μια προσωπική άποψη πάνω στο τι αγαπάτε στα κόμικ (γαλλόφωνα και μη)

Το κόμικ είναι μία διάδραση, ενίοτε σύνθετη, ανάμεσα στην εικόνα και το κείμενο: μία αμφίδρομη κίνηση για τα μάτια και τον εγκέφαλο. Όμως η ιστορία είναι παλιά, τα μεγάλα κλασικά λογοτεχνικά έργα σχεδόν πάντα συνοδεύονταν από ωραιότατες γκραβούρες, όπως αυτές του Gustave Dore ή οι εικονογραφήσεις των μυθιστορημάτων του Ιούλιου Βερν. Όπως ο κινηματογράφος, το κόμικ μας επιτρέπει να ταξιδέψουμε, να διεισδύσουμε αμέσως σε μία άλλη πραγματικότητα. Είναι σαν κινηματογράφος σε μη-κίνηση.

 

[Στο εξώφυλλο κόμικ του Ζακ Ταρντί]