(φωτογραφία εξωφύλλου: André Breton, Diego Rivera & Leon Trotsky -Coyoacán, Ciudad de México, 1938)
Ο Ανδρέας Μπρετόν (του Ανδρέα Εμπειρίκου, Ενδοχώρα, 1945)
Ασύγκριτο πουλί της οικουμένης
στέκεις σαν κρύσταλλο στην κορυφή των υψηλών Ιμαλαΐων
με στιλβηδόνα και με σθένος και με πάθος
καταμεσίς στον βράχο της σποριάς σου!
Ηρωικό πουλί της οικουμένης
που μοιάζεις σαν αρχάγγελος και λέων
δεν ταξινόμησες ποτέ καμμιά φενάκη,
μα την φωνή σου σήκωσες στην γαλανήν αιθρία!
Φανατικό πουλί της οικουμένης
γερό στην πάλη και πολύκαρπο στην σημασία
όρθιο μες στα φτερά σου ανοιγοκλείνεις
πάντα με βεβαιότητα το μάτι!
Andre Breton (φωτογραφία: Man Ray)
"Εψόφαγα να τον γνωρίσω. Πήγαμε την μεθεπομένην. Συναντήθηκα με ένθεον πλάσμα. Αισθανόμουνα όπως θα αισθάνετο ένας αρχαίος Ελλην, αν συναντούσε τον Απόλλωνα. Ηταν ένας άλλος κόσμος. Επικοινωνούσα πέραν του ορίζοντος, με την καθολικότητα του σύμπαντος.
Επραγματοποιείτο ανυπαρξία των οριζόντων σαν φράγμα, που δημιουργεί η κυκλικότητα της Γης και, σα να μετείχαμε όλων αυτών, εις βάθος, ύψος και πλάτος. Καθημερινώς εις την Πλας Μπλανς, ο Τανγκύ, ο Περέ, ο Ελυάρ.
Προσωπικώς είχα ιδιαίτερην επικοινωνία και σύνδεσμον ειδικά με τον Μπρετόν. Στην Πλας Μπλανς συναντώμεθα και συζητούσαμε για την υπερρεαλιστική κίνηση, για τις απόψεις της ομάδας, για την εξάπλωσή τους, για τα μέσα απελευθέρωσης του καθενός από μας και του ανθρώπου γενικώς από την κοινωνική ψευτιά και την αδικία.
Συζητούσαμε για τον Χαίγκελ, τον Μαρξ, τον Εγκελς, τον Φρόυντ". (Ανδρέας Εμπειρίκος, 1967).
Η Ελεύθερη Ένωση* (21 Μαΐου 1931)
Η γυναίκα μου με κόμη φωτιάς από καυσόξυλα
Με σκέψεις αστραπών θερμότητας
Με μέση κλεψύδρας
Η γυναίκα μου με μέση ενυδρίδας ανάμεσα στα δόντια της τίγρης
Η γυναίκα μου με στόμα κονκάρδας και ανθοδέσμης αστεριών του μεγαλύτερου μεγέθους
Με δόντια αποτυπωμάτων άσπρου ποντικού πάνω στην άσπρη γη
Με γλώσσα από τριμμένο κεχριμπάρι και γυαλί
Η γυναίκα μου με γλώσσα μαχαιρωμένης όστιας
Με γλώσσα κούκλας που ανοιγοκλείνει τα μάτια
Με γλώσσα απίστευτου λίθου
Η γυναίκα μου με βλεφαρίδες μπαστουνάκια παιδικής γραφής
Με φρύδια άκρης χελιδονοφωλιάς
Η γυναίκα μου με κροτάφους από σχιστόλιθο στέγης θερμοκηπίου
Και υδρατμούς τζαμιών
Η γυναίκα μου με ώμους σαμπάνιας
Και πηγής με κεφάλια δελφινιών κάτω από τον πάγο
Η γυναίκα μου με καρπούς από σπιρτόξυλα
Η γυναίκα μου με δάκτυλα τύχης και άσου κούπα
Με δάκτυλα κομμένου σανού
Η γυναίκα μου με μασχάλες γούνας κουναβιού και καρπών οξιάς
Νύχτας του Αγίου Ιωάννου
Μυρτολιάς και φωλιάς σκαλαρίας
Με μπράτσα από αφρό της θάλασσας και υδατοφράκτη
Και μείγματος σιταριού και μύλου
Η γυναίκα μου με κνήμες αδραχτιάς
Με ωρολογιακούς μηχανισμούς και κινήσεις απελπισίας
Η γυναίκα μου με γάμπες από μεδούλι κουφοξυλιάς
Η γυναίκα μου με πόδια πρωτογράμματα
Με πόδια από αρμαθιές κλειδιών με πόδια καλαφάτηδων που πίνουν
Η γυναίκα μου με λαιμό από αξεφλούδιστο κριθάρι
Η γυναίκα μου με χώρισμα στήθους της Χρυσής κοιλάδας
Και συνάντησης μέσα στην ίδια την κοίτη του χειμάρρου
Με στήθη της νύχτας
Η γυναίκα μου με στήθη θαλάσσιας φωλιάς του τυφλοπόντικα
Η γυναίκα μου με στήθη χοάνης ρουμπινιού
Με στήθη φάσματος του ρόδου κάτω από τη δροσιά
Η γυναίκα μου με κοιλιά ξεδιπλώματος της βεντάλιας των ημερών
Με στομάχι γιγάντιο νύχι γαμψό
Η γυναίκα μου με πλάτη πουλιού που φεύγει κατακόρυφα
Με πλάτη υδράργυρου
Με πλάτη φωτός
Με σβέρκο από στρογγυλεμένη πέτρα και βρεγμένη κιμωλία
Και πτώση ενός ποτηριού από το οποίο μόλις ήπιαμε
Η γυναίκα μου με γοφούς λέμβου
Με γοφούς πολυελαίου και μακριών φτερών βέλους
Και μίσχους φτερών λευκού παγωνιού
Ανευαίσθητης ζυγαριάς
Η γυναίκα μου με γλουτούς από αμμόλιθο και αμίαντο
Η γυναίκα μου με γλουτούς ράχης κύκνου
Η γυναίκα μου με ανοιξιάτικους γλουτούς
Με φύλο γλαδιόλας
Η γυναίκα μου με φύλο κοιτάσματος χρυσού και ορνιθορύγχου
Η γυναίκα μου με φύλο από φύκια και παλιές καραμέλες
Η γυναίκα μου με φύλο από καθρέπτη
Η γυναίκα μου με μάτια γεμάτα δάκρυα
Με μάτια μενεξεδένιας πανοπλίας και μαγνητικής βελόνας
Η γυναίκα μου με μάτια σαβάνας
Η γυναίκα μου με μάτια από νερό για να πίνεις στη φυλακή
Η γυναίκα μου με μάτια από ξύλο πάντα κάτω απ΄ το τσεκούρι
Με μάτια της στάθμης του νερού του επιπέδου του αέρα της γης και της φωτιάς
*Αντρέ Μπρετόν, ΓΑΙΟΦΩΣ και άλλα ποιήματα (1916-1936)
εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις: Σωτήρης Λιόντος
εκδόσεις ΥΨΙΛΟΝ, σειρά "Ξένοι Ποιητές"
_δια την αντιγραφήν: Αναστάσης Πετρολέκας
