Η βιογραφία του Κορνήλιου Καστοριάδη από τον François Dosse κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις La Découverte, μόλις το 2014. Πρόκειται για το πρώτο τόσο ολοκληρωμένο βιογραφικό έργο που αφορά τον στοχαστή της αυτονομίας. Ο François Dosse, γάλλος ιστορικός και φιλόσοφος, με ειδίκευση στην ιστορία της διανόησης (πολύ γνωστή είναι η βιογραφία που έγραψε για τον Paul Ricoeur), μας παραδίδει ένα κεφαλαιώδες έργο με περισσότερες από 500 σελίδες, φωτογραφίες και αναφορές σε όλη τη διαδρομή του φιλοσόφου, ξεκινώντας από την παιδική ηλικία και τη σχέση του με τους γονείς του και την ελληνογαλλίδα γκουβερνάντα του, τη Maximine Portas.
Ο ψυχαναλυτής Andre Green, παρόλο που ήταν διστακτικός στις φιλοφρονήσεις, εμπιστεύτηκε στην ελληνίδα συνάδελφό του Ελένη Μαγκριώτη ότι δεν είχε ποτέ ξανασυναντήσει "έναν τόσο έξυπνο άνθρωπο"
Αγοράσαμε το βιβλίο και ξεκινήσαμε να το διαβάζουμε στα γαλλικά σιγά σιγά, με τον ρυθμό που επιτρέπει η ανάγνωση σε μια τρίτη ξένη γλώσσα. Επειδή όμως είναι συναρπαστικό και επειδή δεν ξέρουμε σε πόσο καιρό θα είναι διαθέσιμο στα ελληνικά, μεταφράσαμε την πρώτη σελίδα του, στην οποία ουσιαστικά ο Dosse θέτει το ερώτημα που κινητοποίησε την εργασία του:
Αυτή η βιογραφία του Κορνήλιου Καστοριάδη γεννήθηκε από ένα παράδοξο. Πώς να εξηγήσει κανείς το γεγονός ότι ένας στοχαστής τέτοιου βεληνεκούς έμεινε τόσο πολύ στο περιθώριο, παραμελημένος από την ακαδημαϊκή κοινότητα ως το τέλος της ζωής του; Πώς προύκυψε μια τέτοια έλλειψη αναγνώρισης; Προς τι αυτή η πορεία στην έρημο, κατά τη διάρκεια της οποίας κήρυξε, παρέα με μια χούφτα συντρόφων του από το Socialisme ou Barbarie, χωρίς όμως ποτέ να ακουστεί πραγματικά; Αυτός ο περιθωριακός, αυτός ο outsider, έχει παρόλ' αυτά χαρακτηριστεί "ιδιοφυΐα" από τον ελληνιστή ιστορικό Pierre Vidal-Naquet, ο οποίος έβλεπε στο πρόσωπό του έναν μεγάλο φιλόσοφο με το οποίο μπορούσε να να μιλήσει επί ίσοις όροις για την Αρχαία Ελλάδα, το αντικείμενο στο οποίο εξειδικευόταν. Ο Edgar Morin δεν σταμάτησε ποτέ να τον θεωρεί σύντροφο στον κοινό τους αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο. Έβλεπε στο πρόσωπο του φίλου του ένα "Τιτάνα του πνεύματος" και έναν "ενθουσιώδη Αριστοτέλη". Ο ψυχαναλυτής Andre Green, παρόλο που ήταν διστακτικός στις φιλοφρονήσεις, εμπιστεύτηκε στην ελληνίδα συνάδελφό του Ελένη Μαγκριώτη ότι δεν είχε ποτέ ξανασυναντήσει "έναν τόσο έξυπνο άνθρωπο". Ο μεξικανός συγγραφέας Octavio Paz παραδέχτηκε, από τη μεριά του, όταν ο Καστοριάδης πέθανε το 1997: " Η λάμψη της ευφυίας του και η δύναμη της επιχειρηματολογίας του δεν σταμάτησαν ποτέ να με συνεπαίρνουν". Σε μια επιστολή των μέσων της δεκαετίας του 1970, μετά την έκδοση του κύριου έργου του Καστοριάδη, Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, ο Marcel Gauchet αναγώριζε γενναιόδωρα το χρέος του προς αυτόν: "Το να σας διαβάσω με ταρακούνησε, βυθίζοντάς με μέσα στη αβεβαιότητα πραγμάτων για τα οποία θεωρούσα πως είμαι βέβαιος, ενώ ταυτόχρονα, και αντιστρόφως, καθιστώντας μου σαφείς ιδέες γαι τις οποίες προηγουμένως δεν είχα παρά μια ασαφή ιδέα. Και το κυριότερο, με έφερε μπροστά σε ένα αποφασιστικό σημείο: στο ακαθόριστο συστατικό της ανθρώπινης κοινωνικής πραγματικότητας." Ο Jacques Ellul, με τον οποίο ο Καστοριάδης μοιραζόταν την κριτική της αυτονόμησης της τεχνοεπιστήμης, του έγραψε: " Πάντα με καθηλώνει, όταν σας διβάζω, όχι μόνο από το βάθος και τον πλούτο της σκέψης, αλλά κι από την ομορφιά της φόρμας". Ενώ ο φιλόσοφος Vincent Descombes, θεωρεί το έργο του απολύτως απαραίτητο και είναι σήμερα πρόεδρος της Association Castoriadis.
[…..]
Πώς, λοιπόν, να εξηγήσει κανείς ένα τέτοιο παράδοξο;
(Castoriadis, une vie, 2014, François Dosse, Paris: La Découverte, σελ 7-8)
Μετάφραση από τα γαλλικά: Γιάννης Κτενάς
Επιμέλεια: Αχιλλέας Πηχιών
