...‘Η «Μίθρα, αγάπη μου»
Παρά το δεδομένο, πάγιο, χρόνιο, ακατανίκητο μίσος του υπογράφοντα για την γιορτάδα περίοδο των Χριστουγέννων, η ευκαιρία για γκρίνια περί των χαρούμενων ρεπορτάζ για τα αφιονισμένα πλήθη στην Ερμού, το κυνήγι του απόλυτου κουραμπιέ και την ψυχαναγκαστική διάθεση για λαμπάκια-στο-Κέντρο-της-Αθήνας (Κέντρο σκέτο είναι μόνο του Πειραιά) φαίνεται πως θα πάει χαμένη (και) φέτος.
Γι’αυτό πριν πιάσουμε το μπουκάλι με το Λαγκαβούλιν και την δισκογραφία του Τομ Γουέιτς και τα αφήσουμε μετά τις 31 του μηνού ετούτου είθε, αδέρφια, να ανακράξουμε με ύφος μύωπα Λεονάρντο ντι Κάπριο στο Inception:
Τα μεταφορικά χωράφια που μπαίνουμε, αυτά της θρησκευτικής ιστορίας, τείνουν πάντα σε μια σχετική αβεβαιότητα. Ας περάσουμε σε πιο ασφαλή χωράφια, αυτά της βιβλικής και μη Βηθλεέμ, τα οποία τα βράδια του χειμώνα είναι τόσο παγωμένα που όχι βοσκούς με τα κοπάδια τους δεν θα έβρισκε άγγελος Κυρίου να αναγγείλει τα χαρμόσυνα, αλλά κατά πάσα πιθανότητα ούτε ψυχή ζώσα – γενικά.
Για την ακρίβεια, το γεγονός ότι κατά την καταγραφή των γεγονότων της Καινής Διαθήκης τα κοπάδια ήταν ακόμη στους αγρούς οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν είχε καν μπει Οκτώβρης, άρα μάλλον προς άνοιξη μεριά θα ήταν η γέννηση του Ιησού. Η υπόθεση αυτή δεν είναι καν καινούρια, και για όσα λέμε σήμερα υπάρχει βιβλιογραφία μούρλια στην διάθεσή μας (σας). Σημειωτέον, δε, ότι οι πρώτοι χριστιανοί δεν γιόρταζαν την γέννηση του Χριστού.
Και γιατί τα Χριστούγεννα γιορτάζονται, και μάλιστα τον Δεκέμβριο;
Οι συνήθειες, οι πρακτικές, οι χαμένες στον χρόνο λατρείες και παραδόσεις δύσκολα ξηλώνονται. Στο παρελθόν η πραγματικότητα αυτή ήταν ακόμη πιο έντονη με τα πέπλα του μυστικισμού να μπλέκουν με την θρησκευτική παράδοση και για τους πρώτους ακόλουθους της χριστιανικής λατρείας το πέρασμα από τις πατρογονικές παραδόσεις στον μονοθεϊσμό δεν ήταν πιο εύκολο.
Στα τέλη Δεκέμβρη το βόρειο ημισφαίριο της γης έρχεται αντιμέτωπο με την μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου με τον ήλιο να φτάνει στην πιο νότια απόκλισή του από την Γη: ο λόγος για το Χειμερινό Ηλιοστάσιο, την ετήσια πλανητική διάταξη που ανέκαθεν σαγήνευε τον άνθρωπο ανεξαρτήτως πολιτισμού και θέσης. Σε περιοχές που το μεσοχείμωνο, στην καρδιά του οποίου δέσποζε το Χειμερινό Ηλιοστάσιο, ήταν σύμφυτο με βαρύ ψύχος, σκοτάδι και πείνα, με τα πλοία δεμένα στα λιμάνια και τα δέντρα με φύλλα πεσμένα, οι άνθρωποι απάντησαν με έναν τρόπο που δεν ακούγεται τόσο παράταιρος... Ένα φεστιβάλ!
κάθε είδους όργια κι ακολασίες – ένα ξέφρενο κρεσέντο που ξεκίνησε διήμερο για να φτάσει σε διάρκεια την μια εβδομάδα
Τα πιο χιπ τυπάκια της αρχαιότητας, οι Ρωμαίοι, ξεκίνησαν να πραγματοποιούν αρχικά γύρω στις 17 Δεκέμβρη μια γιορτή αφιερωμένη στον θεό Saturn, το αντίστοιχο του ελληνικού Κρόνου (ξέρεις, του συμπαθή τύπου που κατάπινε τα παιδιά που έκανε με την αδερφή του, την Ρέα, φοβούμενος μήπως τον ανατρέψουν μεγαλώνοντας). Τα Σατουρνάλια ήταν πολύ σημαντική γιορτή, και γινόταν ο κακός χαμός: θυσίες, δημόσια αργία, ανταλλαγές δώρων, γλέντια, οινοποσίες, διακοπή εχθροπραξιών και εκτελέσεων σε όλη την επικράτεια, τυχερά παιχνίδια ακόμη και για τους δούλους που για την περίοδο της γιορτής μπορούσαν ατιμώρητα να χλευάζουν τους ιδιοκτήτες τους (ο αυτοκράτορας φορούσε το καπελάκι των απελεύθερων σκλάβων σε ένδειξη ταπεινότητας) και, last but not least, κάθε είδους όργια κι ακολασίες – ένα ξέφρενο κρεσέντο που ξεκίνησε διήμερο για να φτάσει σε διάρκεια την μια εβδομάδα. Αλλαγές στο ρωμαϊκό ημερολόγιο και ίσως ο δάκτυλος του αυτοκράτορα Δομητιανού έσυρε τα Σατουρνάλια, που ούτως ή άλλως είχαν αρχαιότερες παγανιστικές αναφορές, ως τις 25 Δεκέμβρη, ακόμη εγγύτερα στο Χειμερινό Ηλιοστάσιο...
Γιατί τί άλλο ήταν στις 25 Δεκέμβρη;
Μια άλλη ρωμαική γιορτή κι αργία: dies natalis solis invicti, ο εορτασμός του Ανίκητου Ήλιου που θα έβγαινε να βοηθήσει την γέννα του παιδιού και των σπόρων που εννέα μήνες κυοφορούσε η γη, ακριβώς την στιγμή που η μέρα θα άρχιζε να μεγαλώνει σε διάρκεια και θα ζέσταινε ανθρώπους, κοπάδια και χωράφια. Η γιορτή αυτή δεν ήρθε ακριβώς από το πουθενά, αλλά σαν απόνερο των πράξεων του αυτοκράτορα Αυρηλιανού, ο οποίος χρησιμοποίησε τον συγκριτισμό των λατρειών του περσικού Μίθρα, του ελληνικού Απόλλωνα, του αιγυπτιακού Σάραπη και του σημιτικού Βάαλ για να εισάγει μια μονοθεϊστική λατρεία που θα απέδιδε, διασταλτικά, θεική υπόσταση στους Ρωμαίους αυτοκράτορες, ανώτατους εκπροσώπους του θεού Ήλιου. Μάταια όμως προσπάθησε η λατρεία του Sol Invictus να ηγεμονεύσει εις βάρος των Σατουρναλίων σαν επίσημη γιορτή...
Το 354 μ.Χ., ο Πάπας Ιούλιος όρισε επίσημα την 25η Δεκεμβρίου σαν ημερομηνία επίσημης λατρείας των Χριστουγέννων, επιτρέποντας να πέφτουν στις μέρες των –ακόμη ηγεμονικών- Σατουρναλίων ώστε να εκμεταλλευτούν οι χριστιανοί τις θεσμοθετημένες μέρες αργίας.
Ένας θεσπέσιος εορταστικός συγκρητικός αχταρμάς ήταν πραγματικότητα!
Κατέβηκε μέχρι τα καθ’ημάς, φορτωμένος κι άλλες συλλογικές παραδόσεις στο σακί του να μας βάζει να προστατεύουμε χωρίς πολλή σκέψη αειθαλή δέντρα (!) στα ζεστά σαλόνια μας από το ψύχος του χειμώνα...
Κάπου εδώ τελειώνει το κείμενο αυτό, που θα συνεχιστεί παραμονές Πρωτοχρονιάς με αφιέρωμα στα δαιμονικά παγανιστικά τέρατα που κατέληξαν στην μορφή του πορφυροντυμένου υπερήλικα με το σκουφί και την coca-cola ανά χείρας, καλή ώρα σαν τον Krampus. Ποιον; Αυτόν...
