Η «Ρωσική Επανάσταση» αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του 20ού αιώνα, και είτε αλλάξει το προσδιοριστικό επίθετο ̶ ανάλογα πάντα και με την προοπτική υπό την οποία εξετάζεται (λ.χ. μπολσεβικική, οκτωβριανή, μεγάλη σοσιαλιστική κ.α.) ̶ είτε όχι, δεν παύει να είναι επανάσταση. Εν προκειμένω δεν μας απασχολεί το πώς τελικώς θα οριστεί, δεν είναι ιστορικός ο ρόλος του κειμένου, ούτε της συνέντευξης, ούτε πρωτίστως της ομότιτλης παράστασης του Τσέζαρις Γκραουζίνις.
Φέτος συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την εξέγερση και εν συνεχεία κατάληψη της εξουσίας από τους μπολσεβίκους. Έναν αιώνα μετά από τις «μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο», όπως τις χαρακτήρισε ο Τζ. Ριντ στο βιβλίο-καταγραφή της εποχής, ιστορικές, πολιτικές και πολιτισμικές εκδηλώσεις πραγματοποιούνται σε όλο τον κόσμο. Το ίδιο συμβαίνει και στη χώρα μας με διάφορες παραλλαγές. Πέρα και έξω από το εν λόγω πλαίσιο πρέπει να ιδωθεί η παράσταση «Ρώσικη Επανάσταση» που παίζεται στο Βασιλικό Θέατρο από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας.
Μπορεί το έργο να παρουσιάζει γεγονότα 100 χρόνων πίσω, αλλά ο τρόπος με τον οποίο τα παρουσιάζει και ειδικότερα το γεγονός ότι βγαίνει από το αυστηρό ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο, μας κάνει να πούμε πως είναι 100 χρόνια μπροστά. Η παράσταση, που στήθηκε από το μηδέν και αυτό είναι άξιο αναφοράς, είναι μία από τις πλέον αναμενόμενες της χρονιάς και το αισθητικό αποτέλεσμα θεωρούμε πως δικαιώνει τόσο τον μόχθο των συντελεστών όσο και τις προσδοκίες που είχαμε και εμείς, αλλά πιθανότατα και άλλοι.
Η παράσταση επικεντρώνεται στην ημέρα ορόσημο για την επανάσταση, την ημέρα εφόδου στα ανάκτορα και την κατάληψη της εξουσίας από τους μπολσεβίκους. Στο έργο δεν υπάρχουν πρωταγωνιστές με τη συμβατική έννοια του όρου, ωστόσο ανάμεσα στους ρόλους ξεχωρίζουν ο Ιβάν (Νικόλας Μαραγκόπουλος) δηλαδή ένας απλός άνθρωπος που λόγω διάφορων συνθηκών αναμειγνύεται από το πουθενά στην επανάσταση και ο Λένιν (Αλέξανδρος Μούκανος) ο οποίος διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την επανάσταση. Αξίζει να σημειωθεί πως οι ερμηνείες των δύο ̶ όπως και όλου του θιάσου ̶ είναι εξαιρετικές, εξίσου εξαιρετικά είναι όμως και τα υπόλοιπα στοιχεία της παράστασης (φωτισμός, ήχος, κοστούμια κτλ.) δημιουργώντας έτσι ένα αξιομνημόνευτο αποτέλεσμα.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, μιλήσαμε μαζί τους για την παράσταση, την επανάσταση και όχι μόνο.
Ο σκηνοθέτης του έργου έχει δηλώσει πως το θέμα του έργου είναι ο ενθουσιασμός και πως κάθε επανάσταση βασίζεται σε αυτόν. Στο έργο ο Ιβάν αναρωτιέται τι είναι ενθουσιασμός. Εσείς; Που καταλήγετε;
Νικόλας Μαραγκόπουλος : Πίστη και ενθουσιασμό χρειάζεται όχι μόνο η επανάσταση, αλλά και η ίδια μας η ζωή. Αν κάθε φορά που καλούμαστε να κάνουμε πράξη μια σκέψη ή μια ιδέα μας, σκεφτούμε με κάθε λεπτομέρεια τι μπορεί να πάει στραβά, το πιθανότερο είναι να μην επιχειρήσουμε ποτέ τίποτα. Ο Ιβάν είναι τρία χρόνια στο μέτωπο και πολεμάει. Αναρωτιέται τι είναι ενθουσιασμός γιατί έχει ξεχάσει να ζει…
Αλέξανδρος Μούκανος: Ο ενθουσιασμός είναι το κύριο χαρακτηριστικό της παράστασης. Το έργο έχει μια λοξή ματιά με την έννοια ότι δεν είναι ούτε πολιτική ούτε ιστορική η ματιά του. Η παράσταση τείνει και θέλει να καταδείξει την αναγκαιότητα του ενθουσιασμού, της ενέργειας. Ειδικότερα σε περιπτώσεις όπως η σημερινή ̶ όπως και σε κάθε περίπτωση άλλωστε ̶ όπου είναι αναγκαίος.
Τι λείπει σήμερα και δεν έχουμε επαναστάσεις; Είναι μόνο η έλλειψη ενθουσιασμού ή είναι κάτι βαθύτερο;
Αλέξανδρος Μούκανος: Είναι κάτι βαθύτερο νομίζω. Σήμερα είναι καταπιεσμένο και θαμμένο το εγώ του καθενός. Γίνονται βήματα και σήμερα βέβαια ̶ γίνονται επαναστάσεις ακόμα και μέσω του ίντερνετ και του Facebook ̶ αλλά βουλιάζουν.
Νικόλας Μαραγκόπουλος: Όταν η χύτρα φτάσει σε ένα συγκεκριμένο όριο, σκάει. Έτσι συμβαίνει και με τους ανθρώπους και με τις κοινωνίες. Φαντάζομαι ότι δεν έχουμε αγγίξει αυτό το όριο. Όσο κι αν μας φαίνονται τα πράγματα δύσκολα, το βαρέλι έχει ακόμα πολύ μεγάλο βάθος. Και αναφέρομαι στην ελληνική πραγματικότητα. Γιατί σε άλλα μέρη του πλανήτη,πιθανά οι άνθρωποι να είναι πιο έτοιμοι να διεκδικήσουν το «φωτεινό το μέλλον»…
Μπορεί τελικά να γίνει κάποιος μπολσεβίκος έτσι απλά, «...και τσουπ» όπως λέει και γίνεται εν τέλει ο Ιβάν; Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το «σημείο καμπής», αυτό δηλαδή που οδηγεί κάποιον στο να αλλάξει;
Νικόλας Μαραγκόπουλος: Μόνο έτσι απλά μπορεί να γίνει. Με ένα «τσουπ». Άλλες φορές οι αλλαγές συμβαίνουν από μέσα προς τα έξω και άλλες φορές το αντίθετο. Ένα κίνητρο χρειαζόμαστε όλοι. Για οτιδήποτε. Ίσως και λίγη αγάπη. Μετά, την υπόλοιπη δουλειά, την κάνει ο καθένας με τον εαυτό του.
Αλέξανδρος Μούκανος: Οι ονομασίες αλλάζουν από εποχή σε εποχή και επανάσταση σε επανάσταση. Ρόλο παίζουν οι εκάστοτε συνθήκες, γιατί πρέπει να υπάρχει μία αιτία. Άλλωστε υπάρχει και η προσωπική επανάσταση που είναι διαφορετική ανά άνθρωπο.
Ας δούμε λίγο και τους ήρωες και πώς τους βιώσατε οι ίδιοι.
Κύριε Μαραγκόπουλε, τελικά ο Ιβάν χρειάζεται την επανάσταση ή η επανάσταση τον Ιβάν;
Νικόλας Μαραγκόπουλος: Νομίζω η επανάσταση χρειάζεται τον Ιβάν. Χρειάζεται τον κάθε Ιβάν που είναι έτοιμος να θυσιάσει τη ζωή του, για ένα καλύτερο αύριο. Για ένα αύριο που μπορεί εκείνος να μην το δει. Πόσο γενναιόδωρη μπορεί να είναι μια τέτοια πράξη;
Μετά την επανάσταση τι απέγινε ο Ιβάν; Πώς εξελίχθηκε η ζωή του;
Νικόλας Μαραγκόπουλος: Πολύ φοβάμαι πως δεν την ξανάδε τη γυναίκα του και τα παιδιά του, ούτε την αγελαδίτσα του. Ίσως μετά από πολλά πολλά χρόνια κάποιος να του αφιερώσει ένα τραγούδι ή μια παράσταση…
Μακάρι, ελπιδοφόρο αυτό που λέτε. Κύριε Μούκανε, ο Λένιν υπήρξε ένα σύμβολο της επανάστασης και ένα σημαντικό ιστορικό πρόσωπο. Ήταν «βαρύ» το φορτίο να τον υποδυθείτε; Πώς αισθανθήκατε και πώς τον «αντιμετωπίσατε»;
Αλέξανδρος Μούκανος: Είναι πράγματι, όπως και ο Τσε Γκεβάρα γιατί «φύγανε» και οι δύο νωρίς και δεν πρόλαβαν να εκτελέσουν αυτά που έπρεπε για να εγκαθιδρύσουν τη δημοκρατία-«δικτατορία» που ήθελαν. Ως προς το πώς τον «αντιμετώπισα», με τον ίδιο τρόπο, την ίδια λογική και την ίδια αγωνία που έχω προς κάθε ρόλο. Δεν εντρύφησα ιδεολογικά ή πολιτικά, «βούτηξα» στο πνεύμα της παράστασης, σ’ αυτό που ήθελε να δείξει ο σκηνοθέτης και μόνο, αγνοώντας πολλές φορές ότι πρόκειται για τον Λένιν. Δεν έχουν σημασία τα ονόματα στο θέατρο, σημασία έχει το θέατρο. Άλλωστε στην παράσταση ξεφύγαμε από το πλαίσιο του «πατερούλη» και κάθε ιδεολογίας.
Ποιος ήταν τελικά ο Λένιν; Τι κρατάτε από αυτόν, και τι μας προτείνετε να κρατήσουμε κι εμείς από αυτόν;
Αλέξανδρος Μούκανος: Κύριο χαρακτηριστικό της παράστασης είναι να καταγραφεί η οξυδέρκεια του Λένιν και ο τρόπος χειραγώγησης των ανθρώπων, του λαού από αυτόν. Ήταν ένας άνθρωπος με δαιμονιώδη σκέψη και αντίληψη περί επανάστασης. Μόνο ένας άνθρωπος σαν αυτόν θα μπορούσε να παρασύρει τον κόσμο. Εμείς δεν αναλύουμε ούτε τον χαρακτήρα, ούτε τον τύπο του αλλά τον τρόπο με τον οποίο δίνει το έναυσμα στους υπόλοιπους ανθρώπους και σίγουρα αυτό συνδέεται με τις συνθήκες της εποχής. Ήταν ώριμο να γίνει αποδεκτό αυτό τότε.
Αν ο σκοπός της ζωής είναι η επανάσταση ̶ όπως καταλήγουν να υποστηρίζουν οι επαναστάτες στο τέλος του έργου ̶ ποιος είναι ο σκοπός της επανάστασης;
Νικόλας Μαραγκόπουλος: Σκοπός της επανάστασης είναι η Ζωή. Γιατί σε αυτόν τον πλανήτη θα έπρεπε να είχαν έρθει όλοι για να Ζήσουν και όχι για να προσπαθούν να επιβιώσουν και να λεν και ευχαριστώ...
Αλέξανδρος Μούκανος: Μπορεί να έχει στόχο κάτι μεγαλειώδες. Διαφέρει όμως αυτό ̶ ο στόχος ̶ ανά άνθρωπο, εποχή κτλ. Εξάλλου η επανάσταση δεν έχει κανόνες.
Και κάτι τελευταίο, ο σκηνοθέτης δήλωσε πως είναι η καλύτερη και συνάμα τελευταία παράστασή του, υπάρχει ελπίδα να μεταπεισθεί;
Αλέξανδρος Μούκανος: Θα συνεχίσει, νομίζω το είπε περισσότερο γιατί ήταν ευχαριστημένος από το πώς είχαμε δουλέψει-προετοιμαστεί για την παράσταση. Ειδικότερα από την ομαδικότητα στη δουλειά, στο να έχουμε δηλαδή όλοι κοινό βλέμμα με αυτό που ήθελε ο σκηνοθέτης, κάτι που νομίζω βγαίνει και στην παράσταση
Νικόλας Μαραγκόπουλος: Δεν ξέρω αν είναι η καλύτερή του, πάντως σίγουρα δεν θα είναι η τελευταία...
Στο σημείο αυτό να ευχαριστήσουμε τη διοίκηση του ΚΘΒΕ για τη βοήθεια και τις πληροφορίες που μας παρείχε, καθώς και τους δύο ηθοποιούς για τον χρόνο και τη διάθεσή τους να απαντήσουν στις ερωτήσεις μας. Αξίζει επίσης να ανακαλύψετε το νέο περιοδικό του ΚΘΒΕ.
Για λογαριασμό του Kaboom: Θανάσης Δημάκας
