H Robyn Schulkowsky είναι μία πρωτοπόρος των κρουστών που έχει συνεργαστεί κατά την πολυετή καριέρα της με σημαντικότατους συνθέτες και μουσικούς όπως ο Karlheinz Stockhausen, ο John Cage, ο Ιάννης Ξενάκης και ο Joey Baron μεταξύ άλλων.
Οι Βύρων Κατρίτσης και Χρήστος Χριστόπουλος από την άλλη έχουν χαράξει τη δική τους πορεία στην ελληνική ηλεκτρονική μουσική ως μέλη των Neon και συνεχίζουν διαρκώς να πειραματίζονται με τον ηλεκτρονικό ήχο.
Το ασυνήθιστο αυτό τρίο συνεργάζεται για την δημιουργία του μουσικού ηχοτοπίου της χορευτικής performance ‘Flux’ της χορεύτριας και χορογράφου Λίας Τσολάκη. Η Τσολάκη με πλούσιο βιογραφικό και εκείνη, επί σειρά ετών χορογράφος του Peter Stein μεταξύ άλλων, παρουσιάζει το ‘Flux’ που είναι η τέταρτη προσωπική της παραγωγή στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών στην Πειραιώς 260, στις 21 και 22 Ιουλίου. Η θεματική της performance είναι το liminality, ο ενδιάμεσος, μεταιχμιακός χώρος ανάμεσα σε δύο σώματα και ιδίως μεταξύ άνδρα και γυναίκας.
Το Kaboom είχε τη μοναδική ευκαιρία να συνομιλήσει με τους υπεύθυνους του μουσικού σκέλους σε μια απολαυστική συζήτηση που επεκτάθηκε σε πλείστα θέματα.
Από αριστερά προς τα δεξιά: Βύρων Κατρίτσης, Robyn Schulkowsky, Χρήστος Χριστόπουλος
Η συνεργασία
Χρήστος: Αρχικά επικοινώνησε μαζί μας η Λία που είχε αποφασίσει νομίζω από πριν ότι ήθελε τη Robyn και κάποιον ακόμα για τα ηλεκτρονικά στοιχεία.
Βύρων: Βασικά ήταν καλό που επρόκειτο για τη Robyn γιατί συναντηθήκαμε και υπήρξε αμέσως πολύ καλή χημεία. Είναι μια καταπληκτική προσωπικότητα και χαίρομαι γιατί πριν την γνωρίσουμε είχα άγχος σχετικά με ποιον θα συνεργαζόμασταν. Έχει μεγάλη υπομονή και πολύ θετική σκέψη. Την πρώτη εβδομάδα δουλέψαμε μόνοι μας χωρίς τους χορευτές προσπαθώντας να βρούμε τους ήχους μας και ήταν πολύ ωραία εμπειρία λόγω της καλής χημείας.
Χρήστος: Είναι μια πρόκληση που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον αν και στην αρχή υπήρχε μια αγωνία γιατί δεν είχαμε ξανακάνει κάτι τέτοιο στο παρελθόν και έπρεπε να μάθουμε κάποια πράγματα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Αλλά τελικά δεν ήταν και τόσο δύσκολο. Βλέποντάς το τώρα, το μόνο καινούριο ήταν να κάνουμε αυτή τη διαδικασία live, να αντιδρούμε στους ήχους που παίζονται από κάποιον άλλον και να τους διαμορφώνουμε σε πραγματικό χρόνο. Αλλά μιας και με τον Βύρωνα παίζουμε πολύ παραμορφώνοντας κιθάρες, πιάνο, η μόνη αλλαγή ήταν ο παράγοντας του real time. Ήταν απλώς τεχνικό το θέμα δηλαδή.
Βύρων: Έχουμε κάνει πολύ sound design στο στούντιο, αλλά ποτέ σε πραγματικό χρόνο. Η Robyn μας έδωσε την ευκαιρία να δουλέψουμε με αυτόν τον τρόπο και είναι ωραίο, δοκιμάζουμε πράγματα διαρκώς. Και η Robyn δεν παίζει τύμπανα αυτήν τη φορά, παίζει χρησιμοποιώντας μια μεταλλική πόρτα, γυαλί, με ήχους που είχε βρει αλλά δεν είχε χρησιμοποιήσει, οπότε και εκείνη δεν είχε δουλέψει ακριβώς έτσι ποτέ πριν. Είναι πολύ συναρπαστικό γιατί παίζει σε αυτές τις ασυνήθιστες επιφάνειες. Γυαλί, μια πόρτα, ένα ειδικά κατασκευασμένο χειροποίητο τραπέζι που βγάζει διάφορους τόνους και ήχους. Είναι συναρπαστικό γιατί οι ήχοι είναι πολύ περίεργοι μα ταυτόχρονα πολύ ζεστοί και ενδιαφέροντες.
Robyn: Η συνεργασία μας είχε μόνο ευχάριστες εκπλήξεις. Συναντηθήκαμε και σκεφτήκαμε τι θα μπορούσε να προσφέρει ο ένας στον άλλον. Η αρχική ιδέα ήταν να χρησιμοποιήσουμε τους ήχους του χώρου, αλλά επειδή θα κάνουμε πρόβες στο χώρο μόνο δυο μέρες πριν τις παραστάσεις, χρησιμοποιήσαμε υποκατάστατους ήχους και συνειδητοποιήσαμε ότι αυτοί είχαν κάποιες ιδιαίτερες ποιότητες ώστε θελήσαμε να δουλέψουμε με αυτούς. Οπότε βασικά προσαρμόσαμε την ιδέα κατά τη διαδικασία. Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι δουλεύουμε σχολαστικά και ακούμε προσεκτικά πώς υλοποιούνται οι ιδέες μας και μετά περνάμε πολύ χρόνο δοκιμάζοντας τι μας αρέσει και τι όχι, τι μπορεί να βελτιωθεί ή να διαφοροποιηθεί. Έχουμε μια παλέτα όπως των ζωγράφων, με πράγματα που νομίζουμε ότι μπορούμε να προσφέρουμε σε μια χορευτική performance που καταπιάνεται με τον ενδιάμεσο χώρο. Εμένα ο τομέας μου είναι αυτός τη άμεσης επαφής με τα αντικείμενα, αφού παράγω ήχους με τα χέρια μου, έτσι κι αλλιώς αντιμετωπίζω αυτό το ενδιάμεσο, το μεταιχμιακό, το liminality. Δουλεύοντας όμως και μεταξύ μας καταφέραμε να καθιερώσουμε και έναν ενδιάμεσο χώρο μεταξύ ημών των τριών και μάθαμε να εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για τρία διαφορετικά άτομα με τη δική του γλώσσα το καθένα. Έχουμε την ευκαιρία να δοκιμάζουμε αυτό που φτιάχνουμε κάθε μέρα, το οποίο είναι απίστευτη πολυτέλεια για τους μουσικούς. Κάθε μέρα δένεται όλο και περισσότερο η ομάδα μας και βοηθάμε και τους χορευτές να γίνουν περισσότερο ομάδα. Η μουσική που συνθέτουμε είναι και αυτόνομη, όχι μόνο συνοδευτική του χορού. Υπάρχει λοιπόν παράλληλη αλλά και ανεξάρτητη κίνηση. Αυτό που θέλουμε είναι να δημιουργήσουμε έναν μουσικό χώρο δικό μας που ταυτόχρονα μέσα σ’ αυτόν να μπορεί να συντελεστεί ο χορός. Δουλεύουμε πάνω σε κάτι πολύ ιδιαίτερο και πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε!
Flux
Robyn: Αυτή τη φορά κάνουμε μουσική στο χώρο και το χρόνο, είμαστε τρεις μουσικοί που δουλεύουμε σ’ ένα αρκετά εκτενές μουσικό κομμάτι. Στo “Sunday” όπου είχαμε ξανασυνεργαστεί, η διαδικασία ήταν εντελώς διαφορετική γιατί και εγώ και η Λία ήμασταν απ’ έξω. Εκείνη χορογραφούσε χωρίς να χορεύει όπως τώρα, και εγώ δεν έπαιζα, αλλά βοηθούσα στη χορογραφία. Τώρα είναι λίγο πιο σύνθετο γιατί όλοι κάνουμε λίγο απ’ όλα.
Βύρων: Tο θέμα του Flux είναι ακριβώς το liminality που προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε και να διαχειριστούμε. Ο ενδιάμεσος χώρος, το μεταίχμιο ανάμεσα σε δύο κινήσεις, δύο σώματα. Γρήγορα εμείς οι τρεις στο μουσικό κομμάτι καταφέραμε να το διαχειριστούμε και να συγκεράσουμε τον φυσικό ήχο με τον ηλεκτρονικό.
Robyn: Εγώ κάνω πράγματα με τα χέρια μου και τα παιδιά κάνουν εντελώς περίεργα πράγματα με κουμπιά που εγώ δεν καταλαβαίνω, οπότε έχουμε ήδη τον χώρο και την ευκαιρία να δουλέψουμε μέσα σ’ αυτόν. Η Λία ήθελε να έχει φυσικό και ηλεκτρονικό ήχο γιατί καταλάβαινε ότι αυτό είναι που ταιριάζει ακριβώς στο concept! Και εμείς είπαμε ότι αν είναι να το κάνουμε, θα το κάνουμε σε real time! Έχει μεγάλη διαφορά από το θέατρο γιατί και ο χορός δημιουργεί αυτόν τον οπτικό ρυθμό. Δημιουργούμε βασικά ένα μουσικό σύμπαν μέσα στο οποίο συμβαίνουν πράγματα.
Γιατί κρουστά;
Robyn: Θυμάμαι να παίζω από 5 χρονών. (Γελώντας:) Η αλήθεια είναι ότι κοπανάω πράγματα για πάνω από πενήντα χρόνια! Το κάνω πια τόσο καιρό που πλέον δεν μπορώ να σου πω το κίνητρο. Στην ουσία δεν μπορώ να κάνω και κάτι άλλο, είναι πια πολύ αργά! Δεν σπούδασα οικονομικά, δεν μπορώ να διευθύνω μια επιχείρηση, μπορώ μόνο να χτυπάω πράγματα! Το μόνο κίνητρο είναι η επιβίωση! (Σοβαρεύει:) Δεν προέρχομαι από μουσική οικογένεια, ούτε από ένα ιδιαίτερα προικισμένο πολιτιστικά μέρος του πλανήτη (γεννήθηκε στη Νότια Ντακότα των Η.Π.Α.) και δεν έχω ιδέα γιατί ακούω μουσική εκεί που ακούω μουσική. Απλώς συμβαίνει.
Χρήστος: Κάποια πράγματα είναι ανεξήγητα…
Robyn, δείχνοντας την κίνηση της Πατησίων: Ακούω μουσική μέχρι κι εδώ! Απλώς έτσι είναι…
Το μυστικό της εγρήγορσης;
Robyn: Δεν υπάρχει μυστικό. Μεγάλο κομμάτι της μουσικής πορείας μου όλα αυτά τα χρόνια είναι αυτές οι συνεργασίες-έκπληξη! Να συναντάς νέους ανθρώπους, να κάνεις συνεχώς διαφορετικά πράγματα. Δεν υπάρχει μοτίβο, μόνο ερωτήσεις και εκπλήξεις που συντηρούν το ενδιαφέρον.
Αθήνα
Robyn: Την τελευταία φορά που βρέθηκα στην Αθήνα, πάλι για το Φεστιβάλ, ήταν το 2011, που η κατάσταση ήταν πολύ άσχημη. Δεν υπήρχαν καθόλου τουρίστες, η πόλη ήταν άδεια και είχα σκεφτεί «Θεέ μου, είναι σοβαρά τα πράγματα!». Τώρα ήμουν προετοιμασμένη για τα χειρότερα, πίστευα ότι η κατάσταση θα ήταν χάλια, αλλά παρατηρώ μιας και μένω στου Ψυρρή, ότι βγαίνει ο κόσμος, διασκεδάζει. Την περασμένη φορά δεν το είχα δει αυτό. Το ενδιαφέρον σ’ αυτό μου το ταξίδι στην Αθήνα, είναι ότι συναντάω ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο που βοηθούν εθελοντικά τους πρόσφυγες στο λιμάνι. Έρχονται τόσοι άνθρωποι που μένουν εδώ και βοηθούν, οπότε μου φαίνεται ότι υπάρχει πολύ μεγαλύτερη δραστηριότητα τώρα στην πόλη σε σχέση με πέντε χρόνια πριν. Μιλάω για τη δραστηριότητα στο δρόμο, για την πολιτιστική δεν ξέρω πολλά μιας και δουλεύουμε και δεν βγαίνουμε πολύ.
Πρόσφυγες
Robyn: Γνώρισα μια ελληνίδα στο λιμάνι που προσπαθούσε μόνη της να σώσει όλους τους πρόσφυγες. Πιστεύει ότι όλες οι Μ.Κ.Ο. παίρνουν λεφτά ενώ οι άνθρωποι βοηθούν εθελοντικά και πράγματι κάποιος μπορεί να σκεφτεί πού πηγαίνουν όλα αυτά τα χρήματα. Δεν πρόκειται να μειωθεί ο αριθμός των ανθρώπων που έρχονται, εσείς και η Ιταλία υποδέχεστε πάρα πολύ κόσμο και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Πόσοι θα μείνουν εδώ και πού θα πάνε; Και έχετε και εσείς τα δικά σας προβλήματα. Πρόσφατα η Ιορδανία αποφάσισε να δώσε χαρτιά για να δουλεύουν εκεί νόμιμα οι πρόσφυγες. Βέβαια παίρνουν ένα σκασμό λεφτά από την Ευρώπη γι’ αυτό, για να μείνουν εκεί και να μην περάσουν στην Ευρώπη. Τα λεφτά που προσφέρονται είναι σταγόνα στον ωκεανό, πρόκειται για πολύ μεγάλο ζήτημα και δεν ξέρω πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί. Επειδή δουλεύουμε εδώ δεν κάνω κι εγώ εθελοντική δουλειά, αλλά έχει τρομερό ενδιαφέρον ο κόσμος που συναντώ. Το μεγαλύτερο ερώτημα είναι τι πρέπει να συμβεί στη ζωή σου για να βάλεις τα μικρά παιδιά σου σε μια βάρκα με κίνδυνο να πνιγούν και να παρατήσεις τα πάντα πίσω… Δεν μπορούμε καν να το φανταστούμε αυτό…
Ντόναλντ Τραμπ
Robyn: Διερωτώμαι κάθε μέρα πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει όλο αυτό με τον Τραμπ και δεν μπορώ να απαντήσω. Τι χρειάζεται για να γίνει ο κόσμος έτσι; Δεν υπάρχουν ηγέτες, κανείς απ’ αυτούς δεν θέλει να ξεκινήσει μια αλλαγή στον κόσμο, είναι προφανές.
Το κοινό
Robyn: Δεν παίζω για μεγάλα κοινά γιατί δεν παίζω ποπ μουσική. Σκέφτομαι συχνά τι χρειάζεται σήμερα για να πείσεις τον κόσμο ότι η κοινή ζωντανή εμπειρία αξίζει τα πάντα! Δεν μπορείς να εισπράξεις το τι είναι μουσική από το ίντερνετ ή από τα ακουστικά σου. Μόνο η ζωντανή καλλιτεχνική εμπειρία μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή, μόνο αν είσαι παρών στο χώρο. Έχω παίξει σε κάθε είδους χώρο, από στάσεις λεωφορείου μέχρι πολιτιστικούς χώρους στη Νότια Αμερική όπου ο κόσμος έρχεται απλώς επειδή είναι δωρεάν. Στη Νέα Υόρκη παρατηρώ ότι στους πειραματικούς μουσικούς χώρους, έρχονται σχεδόν αποκλειστικά νέοι, λευκοί άνδρες. Και διερωτήθηκα κάποια στιγμή, δεν μπορούμε να πείσουμε κανέναν άλλον να έρθει; Πού είναι οι γυναίκες ή οι μεγαλύτεροι; Πού πηγαίνουν αυτοί για να νιώσουν αυτήν την ουσία που σε βοηθά να αντιμετωπίσεις τα σκατά του κόσμου; Πιστεύω ότι το να μοιράζεσαι μια ζωντανή εμπειρία βοηθά να αντιμετωπίζουμε τα πράγματα σαν μια κοινότητα. Οπότε η διαφορά είναι ότι υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να είναι μέρος μιας κοινότητας και άνθρωποι που έχουν ήδη αποφασίσει ότι δεν χρειάζονται κάτι τέτοιο. Και εύχομαι να υπάρχει τρόπος να το αλλάξουμε αυτό. Ό,τι κάνουμε, μπορούμε να το κάνουμε μόνο αν μοιραζόμαστε τον χώρο και τον χρόνο. Όπως και αν είναι το τελικό αποτέλεσμα, δουλεύουμε για να μοιραστούμε κάτι με τον κόσμο. Δεν δουλεύουμε στο κενό, ξέρουμε τι κάνουμε και που βρισκόμαστε, και πιστεύουμε πως αυτό αξίζει να το μοιραστούμε με τον κόσμο. Δουλεύουμε για τους εαυτούς μας αλλά και για μια κοινή ζωντανή εμπειρία που συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο. Αυτό μας κάνει να συνεχίζουμε. Χρειάζεται να σηκωθείς και να έρθεις για να το ακούσεις, μόνο έτσι το καταλαβαίνεις. Το πιο σημαντικό είναι να βρούμε τι αποκλείει τους ανθρώπους και πιστεύω ότι η μουσική μπορεί να βοηθήσει σ’ αυτό.
Πειραματική μουσική
Robyn: Πρόκειται για εντελώς ηλίθιο όρο! Το μισώ και μόνο που αναφέρεται! Είναι απλώς μουσική που ακούς στο σώμα, στο κεφάλι και την καρδιά σου, η μουσική που επιλέγεις να κάνεις. Κάποιοι τη λένε έτσι γιατί μάλλον οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από ένα όνομα. Νομίζω ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στον μουσικό κόσμο σήμερα δεν είναι το κοινό αλλά οι promoters. Αυτοί φοβούνται ότι ο κόσμος δεν θα έρθει και προβάλλουν αυτόν το φόβο στο κοινό και στο τέλος δεν έρχονται. Ή δεν μας προσλαμβάνουν καθόλου γιατί πιστεύουν ότι δεν θα έρθει κόσμος. Κάθε φορά όμως που έρχονται, κάτι αποκομίζουν. Άρα αν κάνεις σωστά τη δουλειά σου σαν μουσικός το κοινό επιβραβεύεται. Νιώθω ότι υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα σ’ αυτό που οι άνθρωποι ίσως είναι ικανοί να ακούσουν και ανάμεσα σ’ αυτό που κάποιος άλλος αποφασίζει ότι θέλουν να ακούσουν. Είναι σαν την αναζήτηση στο google. Εσύ θα θέλεις να κάνεις αυτό. Όχι δεν θέλω! Γιατί έσβησες αυτή τη διαφήμιση; Γιατί δεν με ενδιαφέρει! Κάποιος άλλος συνεχώς αποφασίζει τι μπορεί να μας αρέσει. Και απλώς δεν είναι αλήθεια! Εσύ πρέπει να αποφασίσεις τι σου αρέσει, εσύ θα πληρώσεις τα 10 ευρώ και θα έρθεις, εσύ πρέπει να αποφασίσεις τι θα κάνεις! Ό,τι άλλο είναι σαν να σου στερεί κάποιος τη φωνή σου! Αν σκεφτούμε πολιτικά, νομίζω ότι αυτό που κάνουμε είναι να δείξουμε ότι η φωνή μας μετράει, μετράμε και εμείς και το κοινό! Οπότε ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι που λένε όχι; Είναι εκπληκτικό να ακούς ότι δεν μπορείς να παίξεις τον τάδε συνθέτη γιατί τον έπαιξες την περασμένη εβδομάδα! Κάποιος αποφασίζει τι βγαίνει προς τα έξω χωρίς να λαμβάνει υπ’ όψιν τις δυνατότητες που έχουμε σαν ανθρώπινα όντα και τι είμαστε ικανοί να κάνουμε. Νομίζω πως ειλικρινά ο κόσμος πουλιέται φτηνά. Αν ποτέ δεν έχεις την ευκαιρία να ακούσεις κάτι, μάλλον δεν θα πας στη συναυλία, δεν είσαι πια περίεργος. Νομίζεις ότι δεν υπάρχει τίποτα εκεί έξω, οπότε χάνεται η περιέργεια...
Βύρων: Εμείς προσωπικά πιστεύουμε ότι στην Ελλάδα έχει υπάρξει μεγάλη αλλαγή τα τελευταία 15 χρόνια. Για πρώτη φορά έγινε μια έκρηξη στην ηλεκτρονική μουσική. Είχαμε ηλεκτρονικούς συνθέτες και πριν προφανώς αλλά κανείς δεν τους άκουγε. Πλέον μπορείς να πας σε πολλές ηλεκτρονικές συναυλίες τις οποίες δεν είχες την ευκαιρία να δεις το ’95 ας πούμε. Αρχίζει να αλλάζει η κατάσταση και είμαστε πολύ χαρούμενοι γι’ αυτό. Οι μουσικοί μπορεί να μην πληρώνονται πάντα, αλλά η μουσική έχει αρχίσει και ακούγεται πια εδώ, άρχισε να ανθίζει η ηλεκτρονική σκηνή. Για παράδειγμα και η θεατρική μουσική ποικίλει πλέον, έχει συχνά ηλεκτρονικά στοιχεία πια.
Robyn, προς τους Βύρωνα και Χρήστο: Τι σας έκανε εσάς να ασχοληθείτε με την ηλεκτρονική μουσική;
Βύρων: Δεν το αποφασίσαμε, απλώς μας βγήκε. Για μένα προσωπικά δεν υπήρξε ποτέ τέτοια συνειδητή επιλογή, δεν σκεφτόμουν ποτέ να κάνω το τάδε ή το δείνα, απλώς έκανα ό,τι έκανα και ακούγεται όπως ακούγεται. Απλώς νομίζω ότι με τον Χρήστο όταν αρχίσαμε να πειραματιζόμαστε πολύ ήταν λόγω περιέργειας. Τι γίνεται αν μεταλλάξεις αυτό; Τι γίνεται αν βάλεις πολύ reverb σ’ αυτήν την κιθάρα ή αν παραμορφώσεις το άλλο; Δεν μας το έμαθε κανείς ούτε ακούγαμε πολλά ηλεκτρονικά πράγματα όταν ξεκινήσαμε. Ασφαλώς δεν επινοήσαμε τίποτα, αλλά όταν αρχίσαμε δεν ακούγαμε Στοκχάουζεν, ούτε που τον ξέραμε! Τώρα με την τεχνολογία έχεις και πολλές επιλογές και εφ’ όσον τις έχεις θα ήταν ηλίθιο να μην δοκιμάσεις πράγματα.
Χρήστος: Μπορεί να μην ακούγαμε Στοκχάουζεν αλλά ακούγαμε άλλα πράγματα. Πάντως όντως η περιέργεια είναι η λέξη κλειδί.
Robyn: Κι εγώ έτσι εξελίχθηκα, πορευόμενη με την περιέργεια. Τι συμβαίνει όταν…
Τη συνέντευξη πήρε ο Μάριος Κατρίτσης
