Για την υπόθεση της γυναικείας φωνής, την ανύψωση, τα άγρια χαράματα. Για τα τασάκια που αδειάζουν και γεμίζουν, για τα ξεχασμένα ποιήματα, τα πρότερα τα ύστερα, τις φωτογραφίες...
Η Πατρίσια Λι Σμιθ γεννήθηκε στις 30 Δεκέμβρη του 1946 στο Σικάγο του Ιλινόις. H μεγαλύτερη από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας. H ξεχωριστή Πάτι .
Ψιλόλιγνη και άχαρη, με άγρια ομορφιά και έντονη προσωπικότητα περνούσε τα απογεύματα της διαβάζοντας ποιήματα του Άρθουρ Ρεμπώ. Στο γυμνάσιο με την μουσική των Rolling Stones, του Bob Dylan και των Doors άρχισε να νιώθει δειλά δειλά τις νότες μέσα της. Στα 18, δούλευε σε εργοστάσιο παιχνιδιών ενώ παράλληλα παρακολουθούσε μαθήματα στο Glassboro State Teachers College, με σκοπό να γίνει καθηγήτρια Τέχνης. Τα παραδοσιακά εργαλεία διδασκαλίας όμως την απομάκρυναν από τα μαθήματα. Αυτό που έψαχνε δεν βρισκόταν εκεί. Και τότε μέσα σε όλη την αστάθεια στην οποία βρισκόταν έμεινε έγκυος. Σταθερό σημείο ωστόσο ήταν ότι δεν ήταν έτοιμη ούτε και ήθελε να γίνει μάνα. Μόλις γέννησε έδωσε το παιδί της για υιοθεσία.
Επόμενος σταθμός Νέα Υόρκη
Το 1967 η Σμιθ εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Νέα Υόρκη. «Κανείς δεν θα με υποδεχόταν. Αλλά όλη η πόλη έμοιαζε να περιμένει εμένα». Φευγάτη μ' ένα σακίδιο γεμάτο σχέδια και ποιήματα, κομμάτια όλης της προηγούμενης ζωής της, τυλιγμένη με μια πελώρια γκρίζα καμπαρντίνα, η 20χρονη Πάτι φτάνει μ' ένα λεωφορείο από τη Φιλαδέλφεια στη Νέα Υόρκη. Καταφύγιο της κάποιοι φίλοι της στο Μπρούκλιν. Εκείνη την εποχή βρίσκει δουλειά σε ένα βιβλιοπωλείο, που έμελλε να είναι ο μοιραίος τόπος συνάντησης, αφού εκεί γνώρισε τον καλλιτέχνη και φωτογράφο Robert Mapplethorpe. Όταν ακόμα δεν είχε γίνει η πανκ ποιήτρια ούτε ο Μάπλθορπ, ο φωτογράφος προβοκάτορας.
« Ήταν το καλοκαίρι που πέθανε ο Κολτρέιν. Το καλοκαίρι του "Crystal Ship". Τα παιδιά των λουλουδιών σήκωναν στον αέρα τα άδεια χέρια τους και η Κίνα έκανε δοκιμές υδρογονοβόμβας. Ο Τζίμι Χέντριξ έβαζε φωτιά στην κιθάρα του στο Μοντερέι. Το ραδιόφωνο στα μεσαία έπαιζε το "Ode to Billy Joy". Ταραχές ξεσπούσαν στο Νιούαρκ, στο Μιλγουόκι και στο Ντιτρόιτ. Ήταν το καλοκαίρι της ταινίας Elvira Madigan, το καλοκαίρι της αγάπης. Και σε αυτήν τη ρευστή, αφιλόξενη ατμόσφαιρα, μια τυχαία συνάντηση άλλαξε την πορεία της ζωής μου. Εκείνο το καλοκαίρι γνώρισα τον Ρόμπερτ Μέιπλθορπ».
Just Kids
Πόσα θα μπορούσες να φανταστείς για ένα ζευγάρι μποέμ, που τριγυρνάει με ελαφρύ, σχεδόν μεθυσμένο βήμα στους δρόμους της Νέας Υόρκης; Όλα είναι καταγεγραμμένα, δε χρειάζεται να φανταστείς τίποτα. Η Πάτι μιλά για τις “νύχτες που τους ανήκαν” για τη μουσική, τη ποίηση, τις φωτογραφίες. Τα έχει ζήσει όλα. Θα κοιτάζεις τα άλμπουμ με τις φωτογραφίες και θα παίρνεις το συναίσθημα του να μη μεγαλώνεις ποτέ, του να μην ανήκεις πουθενά. Σίγουρα θα δινόταν ολόκληρη σε εκείνο το όμορφο ξημέρωμα, σε εκείνη την αγκαλιά, στους δίσκους της . Δεν ξέρω που αλλού, μάλλον η κάθε ανάσα όριζε κάτι το άλλο και διαφορετικό.
Τα έχει ζήσει όλα, ναι. Δεν θα μιλήσει ειδυλλιακά για την ελευθεριακή ζωή, αλλά δεν θα καταλάβεις ποτέ ότι έχει μετανιώσει έστω για ένα πράγμα . Από τις κόκκινες σελίδες του ροκ έρωτα μέχρι την πείνα και την περιπλάνηση από σπίτι σε σπίτι για να φιλοξενηθούν για μια νύχτα. Την αμηχανία της όταν ο Αλεν Γκίνσμπεργκ την περνάει για ένα όμορφο αγόρι και την κερνάει ένα σάντουιτς, αλλά και τον θυμό όταν οι οπαδοί του Γουόρχολ, στο Factory, την κοροϊδεύουν για τα χίπικα μαλλιά της, λέγοντάς της «θυμίζεις την Τζόαν Μπαέζ, είσαι και εσύ μια φολκ τραγουδίστρια διαμαρτυρίας;»
Ο Μέιπλθορπ. Ας χρησιμοποιήσω αυτή τη γραφικότητα που λένε πολλοί/ες, ήταν η κόλαση και ο παράδεισος μαζί. Αυτός πού είδε την ανατολή της. Αυτός που την έμαθε να ζει με διακυμάνσεις και να αποδέχεται τη ζωή χωρίς ταυτότητες. Βρήκε τον Ρεμπώ της στο πρόσωπο του. Μετά από κάποια χρόνια, της εκμυστηρεύθηκε ότι ήταν gay, αλλά τι; Τίποτα. Ήταν ο άνθρωπος της. Αυτό ήθελε . Πάντα έψαχνε φαντασμαγορικούς έρωτες, να μπορεί να βλέπει τον εαυτό της ως ηρωίδα κάποιου μυθιστορήματος. Η σχέση της με το Μέιπλθορπ της θύμιζε τον Πολ και την Ελίζαμπεθ από το «Les Enfants terribles» του Ζαν Κοκτώ «όταν ενθουσιάζονται γιατί ανακαλύπτουν τους ίδιους σκοτεινούς θησαυρούς για το συναίσθημα μιας αγάπης που δεν μπαίνει σε ταμπέλες».
Το 1975 κυκλοφορεί το «Horses» των Patti Smith Group, σε παραγωγή του Τζον Κέιλ, των Velvet Underground. Όλα ήταν κωδικοποιημένα στο "Horses", μαζί με έναν χαιρετισμό προς αυτούς που έστρωσαν τον δρόμο πριν από μας, έλεγε. Στο «Gloria», που ανοίγει τον δίσκο, διασκευή στο τραγούδι του Βαν Μόρισον, η Πάτι Σμιθ λέει τη φράση «Ο Χριστός πέθανε για τις αμαρτίες κάποιου, αλλά όχι για τις δικές μου». Kάθε τραγούδι και μία άλλη ιστορία. Πρόσωπα και καταστάσεις ζωντανεύουν, ακόμα άμα θέλεις έχεις τον χώρο να βρείς τον εαυτό σου και το δικό σου παραμύθι.
«Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1975 άνοιξα την πόρτα του στούντιο Electric Lady. Καθώς κατέβαινα τις σκάλες, δεν μπόρεσα να μη θυμηθώ τη φορά που ο Τζίμι Χέντριξ σταμάτησε για μια στιγμή να μου μιλήσει, όταν ήμουν ένα ντροπαλό, μικρό κορίτσι. Μπήκα στο στούντιο Α. Ο Τζον Κέιλ, ο παραγωγός μας, είχε το γενικό πρόσταγμα πίσω από τη κονσόλα και ο Λένι, ο Ίβαν και ο Τζέι Ντι βρίσκονταν στην αίθουσα ηχογραφήσεων, όπου έστηναν τα μηχανήματά τους. Μέσα στις επόμενες πέντε βδομάδες ηχογραφήσαμε και μιξάραμε το πρώτο μας άλμπουμ, το "Horses". O Τζίμι Χέντριξ δεν ξαναγύρισε ποτέ για να δημιουργήσει τη νέα μουσική γλώσσα που ήθελε, αλλά άφησε πίσω ένα στούντιο που απηχούσε όλες τις ελπίδες του για το μέλλον της πολιτιστικής μας φωνής. Αυτά είχα στο μυαλό μου από την πρώτη στιγμή που μπήκα στον χώρο στον οποίο ηχογραφούσαμε τις φωνές. Την ευγνωμοσύνη που ένιωθα για το ροκ εν ρολ, που με είχε βοηθήσει να τα βγάλω πέρα σε μια δύσκολη εφηβεία. Τη χαρά που με πλημμύριζε όταν χόρευα. Την ηθική δύναμη που αντλεί κάποιος όταν αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του.»
Αυτός που φιλοτέχνησε το εξώφυλλο στο άλμπουμ, έμελλε να γράψει και μία ιστορία …
«Δεν υπήρξε ποτέ αμφιβολία ότι ο Ρόμπερτ θα αναλάμβανε το πορτρέτο για το εξώφυλλο του "Horses", ότι η φωτογραφία του θα ήταν το θηκάρι που θα κάλυπτε το αιθερικό ξίφος μου. Δεν είχα κάποια ιδέα για το πώς θα έπρεπε να είναι, ήξερα μόνο ότι θα έπρεπε να είναι αληθινό. Το μόνο πράγμα που υποσχέθηκα στον Ρόμπερτ ήταν ότι θα φορούσα ένα καθαρό πουκάμισο, χωρίς λεκέδες. Πήγα στον Στρατό της Σωτηρίας, στο Μπάουερι, και αγόρασα μια στοίβα λευκά πουκάμισα. Μερικά ήταν πολύ μεγάλα για μένα, αλλά αυτό που μου άρεσε περισσότερο ήταν ένα κολλαριστό πουκάμισο με μονόγραμμα κάτω από το τσεπάκι στο στήθος. Μου θύμισε μια φωτογραφία του Ζενέ που είχε τραβήξει ο Μπρασάι, στην οποία φορούσε ένα λευκό πουκάμισο με μονόγραμμα και σηκωμένα μανίκια. Στο δικό μου υπήρχαν κεντημένα τα αρχικά RV. Φαντάστηκα ότι ανήκε στο Ροζέ Βαντίμ, τον σκηνοθέτη της Barbarella. Έκοψα τις μανσέτες από τα μανίκια για να το φορέσω με το μαύρο μου σακάκι, που το είχα διακοσμήσει με την καρφίτσα με το άλογο που μου είχε χαρίσει ο Άλεν Λανίερ.» Εκείνη η ημέρα της φωτογράφησης είναι ολόκληρο κεφάλαιο στη ζωή της. Πολλές σελίδες στο βιβλίο της. Αλλά αν είναι να σταθείς σε κάποιο σημείο στην underground ηλεκτρισμένη και ψυχεδελική ζωή της, τότε αυτό είναι το Hotel Chelsea.
Hide inside/ Welcome to Chelsea Hotel
«Το Chelsea ήταν σαν τον κουκλόσπιτο από το "Twilight Zone", είχε εκατό δωμάτιο που το καθένα τους αποτελούσε ένα μικρό σύμπαν. Περιπλανιόμουν στους διαδρόμους αναζητώντας τα πνεύματά του, νεκρά ή ζωντανά. Οι περιπέτειές μου είχαν μια σκανδαλιάρικη διάθεση, όπως να ανοίγω μια μισάνοιχτη πόρτα και να ρίχνω στα κλεφτά μια ματιά στο μεγάλο πιάνο του Βέρτζιλ Τόμσον ή να χαζεύω μπροστά από την επιγραφή με το όνομα του Άρθουρ Κλαρκ, ελπίζοντας ότι μπορεί να ξεπρόβαλε ξαφνικά. Πού και πού έπεφτα πάνω στον Γκερτ Σιφ, τον Γερμανό λόγιο, που κουβαλούσε τόμους του Πικάσο, ή στη Βίβα, λουσμένη στο Eau Sauvage. Όλοι είχαν κάτι να προσφέρουν και κανείς δεν φαινόταν να διαθέτει πολλά χρήματα. Ακόμη και οι επιτυχημένοι έμοιαζε να έχουν μόνο όσα τους χρειάζονταν για να ζουν σαν εκκεντρικοί αλήτες. Λάτρευα εκείνο το μέρος για την ετοιμόρροπη φινέτσα του και την ιστορία του, την οποία κρατούσε με τόσο πείσμα. Κυκλοφορούσαν φήμες για τα μπαούλα του Όσκαρ Ουάιλντ που μαράζωναν στα μπουντρούμια του υπογείου, το οποίο πλημμύριζε συχνά. Εκεί είχε περάσει τις τελευταίες ώρες του ο Ντίλαν Τόμας, βυθισμένος στην ποίηση και το αλκοόλ. Ο Τόμας Γουλφ έγραψε εκατοντάδες σελίδες από το χειρόγραφο που κατέληξε να γίνει το You can't go home again. Ο Μπομπ Ντίλαν συνέθεσε το "Sad eyed lady of the Lowland" στον όροφό μας και λέγεται ότι η Ίντι Σέτζγουικ, υπό την επήρεια αμφεταμινών, έβαλε φωτιά στο δωμάτιο την ώρα που φορούσε τις μακριές, ψεύτικες βλεφαρίδες της υπό το φως των κεριών».
Patti Smith / η μπιτ ποίητρια
«Η ποίηση για μένα ταυτίζεται με αυτό που οι Αρχαίοι αποκαλούν ειδοποιία –το να αποδίδει κανείς μορφή στα αισθητά αντικείμενα. Πάντα φανταζόμουν τον εαυτό μου ως ηρωίδα του Λόρκα με το πορτοκαλί φεγγάρι στο βάθος και εγώ να κλαίω για επερχόμενους θανάτους. Πάντα είχα ένα υπερβολικό μέτρο των πραγμάτων νιώθοντας τον άγρια υπέροχο ρυθμό τους. Αυτό ένιωθα και μια δύναμη ικανή για να κατατροπώσει άπειρες βαρετές στιγμές». Άλλωστε, πως αλλιώς θα μπορούσε να γίνει; Η Πάτι ήταν η “φίλη”της Σύλβια, του Ρεμπώ . Κάτι ανάμεσα στο εξωκοσμικό, το βαρύ και καταραμένο. Η αντίληψη της ζωής ως πολλές μικρές στιγμές γλυκιάς αυτοκαταστροφής.
«Ίσως γι’αυτό έχω πάει τόσες φορές στον τάφο της Σύλβια Πλαθ νιώθοντας ακριβώς τι είχε στον μυαλό της όταν έγραφε ότι ήθελε να σκοτώσει τον πατέρα της που ‘φάνταζε μαρμάρινος, ένα τσουβάλι μπουκωμένο με Θεό, αγαλμα στοιχειωμένο με ένα γκρίζο δάχτυλο, Μεγάλο σαν φώκια του Φρίσκο’. Αυτή ήταν η δική μου Σύλβια»
Η πρώτη της συλλογή ονομάστηκε Seventh Heaven.
Λένε πως άμα θέλεις να μπεις στο πνεύμα και να νιώσεις κάτι από αυτό το βιβλίο αυτοβιογραφία, καλό είναι να ακούσεις το Coral Sea. Άκουσε το σε κάθε περίπτωση, άκουσε το σαν κάτι απόκοσμο. Αν πάλι θέλεις να δεις τον έρωτα με τα γυαλιά του ροκ εν ρολ , βάλε το Because the night( belongs to lovers). Ακόμα, ας της δώσουμε έναν τίτλο - αυτόν της πιο ανατρεπτικής εμφάνισης στο Ηρώδειο.
« Take care of yourselves. Be free! »
*Yποσημειώνει στο τέλος «Το βιβλίο μου είναι γραμμένο για την εποχή που ήμασταν το μέλλον. Κάθε γενιά έρχεται, αλλάζει τα πράγματα και εγώ περιγράφω πώς τα άλλαξε η δική μου. Τώρα δεν νιώθω πια ότι αποτελώ το μέλλον. Αυτό ανήκει στα παιδιά μου. Είμαι ευτυχισμένη που μπορώ όμως και αντιπροσωπεύω το παρόν».
**Υποσημειώνω εγώ στο τέλος (ύστερα από ένα τρίωρο νον στοπ με τα τραγούδια της). Λένε πως όταν γνωρίσεις ανθρώπους που θα σου αφήσουν κάτι σημαντικό και έντονο για να θυμάσαι , πως στην αναπάντεχη σκέψη τους, στα όσα χρόνια κι αν περάσουν, θα νιώθεις ένα βάθος στον χτύπο της καρδιάς σου, ένα πλάτεμα της αναπνοής σου. Ίσως εντέλει αυτός να είναι και ο κάποιος στιγματισμός σου, αυτό που μπορεί να δίνει τα ζωηρά χρώματα στα αυστηρά μοτίβα του «κάθε μέρα». Βεβαιότητα μάλλον δεν υπάρχει σε αυτό, ωστόσο μπορώ να είμαι βέβαιη πως εκείνο είναι που αξίζει όλα τα παρελθοντικά, παροντικά και μελλοντικά βήματα μας. Από τα πιο σταθερά και συνειδητοποιημένα, μέχρι και τα πιο αλαφροΐσκιωτα. Αυτό θα σου πει η Πάτι, η φαν του Λακάν, που νιώθει ότι η αγάπη ακολουθεί την απώλεια.
***Τη ζωή της Πάτι Σμιθ δεν θα την ήθελα , αλλά κάποια μαγικά ηλεκτρισμένα ξημερώματα θα της τα έκλεβα.
I'm dancing barefoot
Heading for a spin
Some strange music draws me in
Makes me come on like some heroine
Dancing barefoot
