Βρήκαμε στα βιβλιοπωλεία το πρώτο τεύχος του περιοδικού Κρίση, το οποίο μας τράβηξε την προσοχή τόσο λόγω της θεματολογίας του, όσο και λόγω της καλαισθησίας της έκδοσης. Το εγχείρημα φαίνεται να διακρίνεται από δυναμισμό, σοβαρότητα και σαφήνεια ως προς τον σκοπό του.
Τη συντακτική επιτροπή του περιοδικού αποτελούν οι Θοδωρής Δημητράκος, Γιάννης Κοζάτσας και Κώστας Πασσάς, οι οποίοι πλαισιώνονται από μια μεγάλη ομάδα ελλήνων και ξένων ακαδημαϊκών και ερευνητών.
Παρακάτω παραθέτουμε το editorial του πρώτου τεύχους, στο οποίο προσδιορίζονται οι στόχοι του περιοδικού. Περισσότερες πληροφορίες, όπως τα αναλυτικά περιεχόμενα, μπορεί να βρει κανείς και στο site της Κρίσης.
Σκοπός
- Κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, μαρξισμός και Κρίση
Οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες έχουν ως αντικείμενό τους τις ανθρώπινες πεποιθήσεις και πράξεις, ενώ οι ίδιες δεν είναι τίποτε άλλο από ένα σύνολο πεποιθήσεων και πράξεων. Αυτή η ιδιαιτερότητα οδηγεί συχνά σε δύο αντικρουόμενες θέσεις. Από τη μία, προκρίνεται η άποψη πως οι εν λόγω επιστήμες για να είναι ακριβώς επιστήμες θα πρέπει να αναπαριστούν ουδέτερα, δίχως ιδεολογικές προκαταλήψεις και πολιτικές συνεπαγωγές, το αντικείμενό μελέτης τους. Από την άλλη, η αμφισβήτηση της δυνατότητας ενός ουδέτερου σημείου θέασης συχνά καταλήγει στο συμπέρασμα πως οι επιστήμες του ανθρώπου δεν είναι τίποτα λιγότερο ή περισσότερο από ένα πεδίο πολιτικής διαπάλης.
Ο μαρξισμός, ως πολιτικό χειραφετητικό αίτημα και συνάμα σύστημα θεωρητικών πεποιθήσεων που εδώ και 150 περίπου χρόνια προκαλεί ζυμώσεις σε όλο το φάσμα των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, συμπιέστηκε και συνεχίζει να συμπιέζεται από τις συμπληγάδες των δύο προαναφερθεισών θέσεων. Η κυρίαρχη αντίληψη εντός και εκτός των πανεπιστημίων τον εκλαμβάνει ως ένα σύστημα πεποιθήσεων που δεν μπορεί να έχει αξιώσεις επιστημονικότητας, ακριβώς επειδή συνδέεται με πολιτικά αιτήματα. Η αντίληψη αυτή καταλήγει να ταυτίζει την υπάρχουσα κατάσταση με τη μόνη δυνατή. Από την άλλη πλευρά, φορείς των μαρξιστικών ιδεών πολλές φορές – συνειδητά ή ασυνείδητα – εργαλειοποιούν τις θεωρητικές επεξεργασίες, καθιστώντας την επιστήμη θεραπαινίδα της πολιτικής. Η στάση αυτή οδηγεί στην εκπόνηση χονδροειδούς θεωρίας και τελικά αναποτελεσματικής πολιτικής δράσης.
- Η εποχή μας και η Κρίση
Η εποχή μας είναι μια εποχή κρίσης. Το βασικό της χαρακτηριστικό είναι η διαρκής και έντονη περιστολή των λαϊκών δικαιωμάτων και κατακτήσεων, με τρόπους και συνταγές που έχουν καινοφανή χαρακτήρα. Ο τρόπος επίλυσης αυτής της κρίσης, οικονομικά και πολιτικά, παραμένει ακόμα και σήμερα ανοιχτός. Παρά την πάλη, η οποία αναπτύχθηκε ως σήμερα στο οικονομικό και πολιτικό πεδίο, εξακολουθεί να διαπιστώνεται ως βασικό έλλειμμα η αδυναμία να μορφοποιηθεί ένας πειστικός εναλλακτικός λόγος, μια ουσιαστική αντιπαράθεση γύρω από τα ιδεολογικά βάθρα των πολιτικών επιλογών του κεφαλαίου. Είτε από διστακτικότητα είτε από αδυναμία, ουσιαστικά δεν άνοιξε η αναγκαία θεωρητική συζήτηση σε βάθος, ενισχύοντας έτσι την απρόσκοπτη αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας. Η φράση “There is no alternative” συνεχίζει να είναι η πολεμική ιαχή του κεφαλαίου. Μη αποδεχόμενοι αυτόν τον μονόδρομο διακρίνουμε την ανάγκη για σοβαρή κριτική μελέτη και εμβάθυνση στον μαρξισμό, ως το μόνο αντίπαλο δέος. Η εν λόγω κριτική μελέτη και εμβάθυνση δεν μπορεί να υποπίπτει ούτε στην πλάνη της πολιτικά αποκαθαρμένης και “ουδέτερης” θεωρίας ούτε στην εργαλειοποίηση των επιστημονικών επεξεργασιών. Σκοπός έκδοσης της επιστημονικής επιθεώρησης Κρίση είναι η ανάπτυξη της έρευνας στο εσωτερικό των επιστημονικών κλάδων και η κατατριβή με τα δικά τους ζητήματα, η οποία θα μετακενώνει και θα προάγει τα αναλυτικά εργαλεία του μαρξισμού, του υλισμού και της διαλεκτικής.
Θεωρούμε ότι ο οργανωμένος επιστημονικός διάλογος, τον οποίο επιδιώκουμε να προάγουμε μέσα από την περιοδική επιθεώρηση Κρίση, αποτελεί καίρια ανάγκη. Κεντρικό ζητούμενο αποτελεί ο διάλογος να διεξαχθεί με τρόπο που θα αναγνωρίζεται ότι, από τη μια, στη συντριπτική τους πλειονότητα οι επιστήμονες που πέρασαν ποτέ από τη Γη είναι ζωντανοί και, από την άλλη, ότι η κοινωνικοποίηση του έργου αυτού είναι πλέον ευρύτερη από ποτέ άλλοτε μέσω των δυνατοτήτων που προσφέρει το διαδίκτυο και οι ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων. Συνεπώς, η Κρίση επιδιώκει να γίνει ουσιαστικός δίαυλος ενός διαλόγου, ο οποίος θα διεξάγεται με τρόπο ελεύθερο, αλλά ταυτόχρονα και συγκροτημένο, και θα αφορά κυρίως στο βασικό θεωρητικό σύνολο του πεδίου που συνήθως ονομάζουμε ιστορικό υλισμό και υλιστική διαλεκτική.
- Κρίση περί τινός και πώς;
Ο μαρξισμός, μέσα από τον διαμερισμό του σε πλήθος σχολών και ρευμάτων κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, αποτέλεσε ίσως μια από τις ισχυρότερες κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις του σύγχρονου κόσμου, η οποία διαπέρασε, πέραν από το πεδίο της πολιτικής και επαναστατικής δράσης, κάθε τομέα της επιστήμης, της φιλοσοφίας και της τέχνης. Η επιστημονική ανεξιθρησκεία έναντι κάθε «μαρξισμού» οφείλει να αποτελέσει, στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας της επιθεώρησης Κρίση, έναν απαραβίαστο όρο διασφάλισης της ελευθερίας του ίδιου του επιστημονικού διαλόγου. Ακόμη περισσότερο, κάθε συζήτηση για τον μαρξισμό δεν μπορεί παρά να συμπεριλαμβάνει ως δικό της περιεχόμενο ακόμη και την πιο έντονη κριτική ή και ολοκληρωτική απόρριψη του μαρξισμού. Υπ’ αυτή την έννοια, πρόθεσή μας αποτελεί η συμπερίληψη στην ύλη του περιοδικού ακόμη και σειράς άρθρων – στο πλαίσιο διαμόρφωσης ενός διαλόγου και αντιλογικών απαντήσεων και κριτικών – κάθε τοποθέτησης, η οποία με συγκροτημένο και συστηματικό τρόπο θα επιθυμούσε να αναμετρηθεί στο πεδίο των επιχειρημάτων με τον μαρξισμό.
Ο καθένας από εμάς ενδεχομένως φρονεί με αρκετή βεβαιότητα τι είναι μαρξιστικά ορθό και τι όχι. Ο επιστημονικός διάλογος, όμως, τον οποίο οφείλουμε να προάγουμε και να περιφρουρήσουμε στη συγκροτητική δέσμευσή του έναντι της αλήθειας και της κριτικής, δεν μπορεί παρά να προϋποθέτει την έκθεση στη βάσανο του ελέγχου και της αντιλογίας κάθε βεβαιότητάς μας, με σκοπό την αναίρεσή της και με προοπτική την πάντοτε συγκεκριμένη αλήθεια. Η συνεκτική τεκμηρίωση κάθε μαρξιστικού επιστημονικού λόγου, η καταστατική απόρριψη της υπεροψίας του αβαγκαρντισμού και, πάνω απ’ όλα, η διασφάλιση των όρων μιας συζήτησης, η οποία θα λαμβάνει υπ’ όψιν της τον σημερινό επιστημονικό διάλογο, τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα και τη σύγχρονη βιβλιογραφία, επιθυμούμε να αποτελέσουν τους μοναδικούς όρους για τη συμπερίληψη γραπτών συμβολών στην Κρίση. Η επιστημονικότητα της μορφής και όχι το περιεχόμενο της γνώμης οφείλουν να διαμορφώνουν το μοναδικό όριο για την αποδοχή ή απόρριψη κάθε υποβαλλόμενης θέσης.
Σε αυτό το πνεύμα, αναγνωρίζουμε ότι υπάρχουν ιστορικά προσδιορισμένες νόρμες, οι οποίες εξασφαλίζουν ότι ένας διάλογος διεξάγεται με επιστημονικά κριτήρια και προάγει, λιγότερο ή περισσότερο, την αναζήτηση της αλήθειας. Τα κριτήρια αυτά στις μέρες μας, συμπυκνώνονται στις διαδικασίες επιλογής των δημοσιεύσεων που ακολουθεί η συντριπτική πλειονότητα των επιστημονικών περιοδικών παγκοσμίως. Αυτές τις διαδικασίες θα ακολουθήσει και η Κρίση. Η τυφλή αξιολόγηση των άρθρων προς δημοσίευση θα ανατίθεται σε εγνωσμένου κύρους αξιολογητές με τα ανάλογα προσόντα και μόνο ύστερα από αυτήν την διαδικασία τα κείμενα θα εμφανίζονται στις σελίδες της επιθεώρησης Κρίση.
Ως γενικές θεματικές, στις οποίες επιδιώκουμε να αναπτυχθεί προβληματισμός και διάλογος εξέχουσα θέση κατέχουν τα ζητήματα της φιλοσοφίας, της θεωρίας της επιστήμης, της ιστορίας, της αρχαιολογίας, της ανθρωπολογίας της πολιτικής οικονομίας, της κοινωνιολογίας, της θεωρίας του δικαίου και του κράτους, της πολιτικής θεωρίας, της ιστορίας της τέχνης και της αισθητικής, της ψυχολογίας, της παιδαγωγικής, καθώς και ζητήματα της μεθοδολογίας των φυσικών επιστημών και των επιστημών της ζωής. Γενικότερα, η φιλοδοξία του περιοδικού είναι να αγκαλιάσει όλους τους επιστημονικούς κλάδους και τα διαφορετικά πεδία στη διατομή τους με ζητήματα που άπτονται του μαρξισμού.
