Όλοι χρησιμοποιούμε την φαντασία μας. Φαντασία είναι η ικανότητα του ανθρώπου να αναπαριστά με τον νού εικόνες που δεν είναι παρούσες (μπορεί να έχουν συμβεί στο παρελθόν και να τις ανακαλεί με αλλοιωμένη την εμπειρία, μπορεί επίσης να σκέφτεται πράγματα που δεν έχουν συμβεί ποτέ). Σε κάθε περίπτωση, είναι η ενέργεια που πηγάζει από την επιθυμία του, που είναι διαφορετική από την πραγματικότητα. Φανταζόμαστε μία ερωτική σκηνή με το αντικείμενο του πόθου μας, ενώ αυτό μπορεί να στέκεται ανυποψίαστο δίπλα μας, φανταζόμαστε ένα σωρό επιτυχίες, τη στιγμή που οι ελπίδες διαψεύδονται και όλα δείχνουν επίσης πως θα χειροτερέψουν. Φανταζόμαστε μέσα στον παγωμένο χειμώνα τις θερμές μέρες του καλοκαιριού, που με λαχτάρα θα βουτήξουμε μέσα στα δροσερά νερά των θαλασσών και θα ηδονιζόμαστε από το ελαφρύ χάιδεμα του ζεστού ήλιου. Η επιθυμία μας τρέφεται από την προσδοκία μας, και οι δύο μαζί τροφοδοτούν την φαντασία.
Πάντοτε ήταν ύποπτη η θέση της φαντασίας στη σκέψη του ανθρώπου. Μπορεί να συσκότιζε τα πράγματα και να έμπλεκε το πραγματικό με τον ανύπαρκτο φόβο, μπορεί να δημιουργούσε τέρατα και φανταστικά υποκείμενα/αντικείμενα που να στοίχειωναν τις σκέψεις του οποιουδήποτε. Μπορούμε να καταλάβουμε την επιχειρηματολογία για τις πλάνες της υπερβολής της φαντασίας. Πολύ περισσότερο, στην εποχή μας, η λέξη έχει συνδεθεί με την ουτοπία και τη ματαιότητα. Η δήθεν λογική εποχή μας εξοβελίζει με κατάρες τη φαντασία, και το επιστημονίστικο πνεύμα μερικών την αποκλείει ως ύποπτη για το φοβερό έγκλημα της διαιώνισης των πλανών (λογικών,θρησκευτικών,κοινωνικών). Φαίνεται πως κάποιων τα μυαλά έχουν στερέψει και πως θέλουν να επιβάλλουν συλλογική ξεραϊλα.
Ένας μεγάλος πνευματικός άνθρωπος του περασμένου αιώνα, ονόματι Τζών Τόλκιν(γνωστός ως J.R.R.Tolkien), καθηγητής πανεπιστημίου στο μάθημα των Αγγλοσαξωνικών και της Αγγλικής Φιλολογίας στην Οξφόρδη, υπήρξε ένας από τους πιο γόνιμους παραμυθάδες και λογοτέχνες του 20ου αιώνα. Σήμερα είναι ιδιαίτερα γνωστός για τις ταινίες (που είναι διασκευή των λογοτεχνικών έργων) Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών και το Χόμπιτ, που σημείωσαν τεράστια επιτυχία στους κινηματογράφους. Το όνομά του συνδέεται με το Φανταστικό και, όταν το ακούμε, έρχονται στο μυαλό μας ξωτικοβασίλεια και Χόμπιτ που καπνίζουν τις πίπες τους κάτω από την σκιά ενός τεράστιου πλατάνου, καταμεσής μιας εύφορης καταπράσινης κοιλάδας.
Η εικόνα που σχηματίζουμε για τα πρόσωπα που δεν γνωρίζουμε προσωπικά, αλλά συμπαθούμε, επειδή είναι για παράδειγμα καλοί συγγραφείς ή ζωγράφοι, είναι ως επί το πλείστον μια εικόνα που θα θέλαμε να έχει ο άλλος για να τον κάνουμε παρέα. Χωρίς να ξέρουμε τις προτιμήσεις του, πιστεύουμε οτι είναι ευχάριστος και φιλικός με όλους (ή σχεδόν με όλους). Δεν θα σκεφτούμε πως είναι ανυπόμονος, ξεροκέφαλος και μονομανής.Αυτό θα μας χαλούσε την αντίληψη για την αξία του δημιουργού, και, κατά συνέπεια, του δημιουργήματός του.
Όσο ευχαριστιόμαστε βλέποντας τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών ή διαβάζοντάς τον, άλλο τόσο θα δυσανασχετούσαμε αν χρειαζόταν να γνωρίσουμε τον συγγραφέα του προσωπικά. Δεν λέω πως ο Τόλκιν ήταν ένας "κακός" άνθρωπος. Κάθε άλλο. Είχε όμως αυτά τα χαρακτηριστικά που προαναφέραμε πριν από μερικές γραμμές ως αρνητικά για έναν άνθρωπο. Ήταν τελειομανής μέχρι αηδίας, και όλη του τη ζωή έγραφε και ξανάγραφε τον Άρχοντα, πιστεύοντας πως κάποια πράγματα δεν μπορούσαν να μείνουν έτσι. Αυτό οφείλεται πιστεύω και στο γεγονός πως ένας καθηγητής της Οξφόρδης, πρέπει (με την καλή έννοια, της υπευθυνότητας και της επιστημονικής επίβλεψης) να δείχνει έναν υπερβάλλοντα ζήλο για την τελειότητα του κειμένου. Πολύ πιθανόν το έργο του να είχε κενά αν ήταν λιγότερο προσεγμένο.
Στον χώρο της αγγλικής φιλολογίας ήταν ένας καταξιωμένος μελετητής,κριτικός και επιμελητής επιστημονικών έργων. Έγραφε μελέτες για την μεσαιωνική αγγλική και τα ηρωϊκά έπη του μεσαίωνα. Ακόμα και σήμερα η μελέτη του για το επικό αγγλοσαξωνικό ποίημα Beowulf (J.R.R.Tolkien:Beowulf,The monstersand the critics,1937), θεωρείται μια από τις πιο σημαντικές, αν όχι η σημαντικότερη,στη διεθνή βιβλιογραφία. Έδωσε διαλέξεις για διάφορα θέματα της λογοτεχνίας, πάντα προσπαθώντας να ρίξει φως στον σημαίνοντα ρόλο που η φαντασία διαδραματίζει στην παραγωγή, την εξέλιξη και την οριστική μορφή των κειμένων.
Πέρα από την σχέση του με τη λογοτεχνία, ο Τόλκιν υπήρξε ένας άνδρας αυστηρών ηθικών αρχών (προσοχή:όχι καταπιεστικών), με έντονη προσωπικότητα. Οι καιροί που έζησε ήταν δύσκολοι.Έζησε από κοντά την θηριωδία του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και βίωσε την απανθρωπιά των χαρακωμάτων και του ολέθρου.Έχασε πολλούς αγαπητούς φίλους εκεί. Επηρεάστηκε βαθειά, και αυτό φαίνεται κάθε φορά που περιγράφει τις μάχες και την βαρβαρότητα του πολέμου.
Όταν λέω πως ήταν αυστηρών αρχών, εννοώ πως είχε έναν συγκεκριμένο κώδικα συμπεριφοράς που νοηματοδοτούσε τον τρόπο ζωής του (καλύτερα, ήταν ο τρόπος ζωής του), και έμενε αφοσιωμένος σε αυτόν. Ήταν πιστός Ρωμαιοκαθολικός. Καλύτερα καταλαβαίνουμε ένα πρόσωπο όταν μαθαίνουμε για τις προσωπικές του επιλογές και απόψεις. Στις επιστολές του βλέπουμε τον άνθρωπο. Τον φίλο, τον πατέρα, τον συγγραφέα που απαντά με μεράκι στις απορίες των αναγνωστών του και των θαυμαστών του. Τον καθημερινό άνθρωπο, που τον απασχολούν τα προβλήματα της πολιτικής, της κοινωνίας, τον άνθρωπο με τις αμφιβολίες του και τις σχέσεις του με τους άλλους. Οι Επιστολές του μεταφράστηκαν το 2005 και στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΑΙΟΛΟΣ, που έχουν εκδόσει το σύνολο σχεδόν του έργου του. Σε μια επιστολή προς τον γιό του τον Ιούνιο του 1941 (ο γιός του υπηρετούσε ως αξιωματικός του Αγγλικού Στρατού κατά την διάρκεια του Β' Π.Π.) γράφει ανάμεσα στα άλλα:
«[...]Πάντως στον πόλεμο αυτό καίγομαι από μια προσωπική μνησικακία -η οποία κατα πάσα πιθανότητα θα με έκανε καλύτερο στρατιώτη στα 49 μου απ'ό,τι ήμουν στα 22- εναντίον αυτού του καταραμένου αγράμματου ανθρωπάκου,του Αδόλφου Χίτλερ.[...]Δεν του συγχωρώ ότι κατέστρεψε, διέστρεψε, απέδωσε λανθασμένα και έκανε αιώνια καταραμένο αυτό το ευγενές βόρειο πνεύμα, που αποτελεί ύψιστη συμβολή στην Ευρώπη, το οποίο αγαπώ πάντα και προσπάθησα να το παρουσιάσω όπως είναι στην πραγματικότητα.»(Επιστολή νο.45)
Στα μέσα του 1938 ήταν να γίνει η μετάφραση και έκδοση του Χόμπιτ στη Γερμανία. Και όπως είναι γνωστό, οι Ναζί ζητούσαν απ'τους εκδοτικούς οίκους να τους δώσουν οι εκδότες τα διαπιστευτήρια οτι ο συγγραφέας ήταν φυλετικά''Άρειος''. Η απάντηση, εν ολίγοις, του ίδιου του Τόλκιν είναι η εξής:
«[...]Λυπάμαι, γιατί δεν καταλαβαίνω τί εννοείτε με τη λέξη arisch. Η καταγωγή μου δεν είναι αρία. Δηλαδή ινδο-ιρανική. Από όσο γνωρίζω, κανείς απ'τους προγόνους μου δεν μιλούσε ινδουστανικά, περσικά ή την διάλεκτο των Γύφτων ή κάποια άλλη σχετική. Αν όμως καταλήξω στο συμπέρασμα οτι ενδιαφέρεστε να μάθετε αν έχω εβραϊκή καταγωγή, το μόνο που μπορώ να απαντήσω είναι ότι με λύπη μου διαπιστώνω οτι δεν έχω καθόλου προγόνους που να προέρχονται από τον προικισμένο αυτό λαό.[...] Δεν μπορώ, όμως, να μην σχολιάσω οτι αν αγενείς και άσχετες ερωτήσεις αυτού του είδους γίνουν ο κανόνας σε θέματα λογοτεχνίας, τότε πολύ γρήγορα το να έχει κανείς γερμανικό όνομα θα πάψει να αποτελεί πηγή υπερηφάνειας.» (Επιστολή νο.30)
Βλέπουμε την αντίθεση ανάμεσα στο κολλημένο και άχαρο μυαλό των γερμανών εκδοτών, και το ειλικρινές και επιστημονικό πνεύμα του συγγραφέα. Ο όρος ινδοευρωπαϊκός είναι γλωσσολογικός, όχι φυλετικός.
Συνδύαζε την συμπεριφορά ενός ιδιότροπου και ειλικρινούς ανθρώπου, έχοντας μια ταλαντούχα προσωπικότητα που προσπαθεί να εκφραστεί σε ένα διάχυτο αντι-ποιητικό και φιλοπόλεμο περιβάλλον. Ο κόσμος της Μέσης Γής δεν αποτελούσε την αφορμή για την φυγή του απ'τον κόσμο και τα προβλήματά του. Περισσότερο ήταν το δικό του καταφύγιο έκφρασης και δημιουργίας.
