Η Ελένη Τωμαδάκη, σκιτσογράφος και γραφίστρια, παρουσιάστηκε και αναδείχθηκε πέρυσι στο ευρύ κοινό μέσω της σειράς σκίτσων της υπό τον τίτλο «Eleni is bored again», την οποία παρουσίασε σε ιστοσελίδες και κοινωνικά μέσα στο διαδίκτυο αλλά και σε εκθέσεις. Τα ασπρόμαυρα σκίτσα της χαρακτηρίζονται για τη λιτή και ωμή προσέγγιση της πραγματικότητας, μέσω όμως μιας μάλλον παιδικής απεικόνισής της, και αποτελούν ένα επίκαιρο, καυστικό σχόλιο για τον χρόνο, το συναίσθημα και τις ανθρώπινες σχέσεις στη σημερινή εποχή.
To Kaboom συνομίλησε με την Ελένη και παρουσιάζει το έργο και τις σκέψεις της:
Αρχικά δυο λόγια για τις σπουδές σου. Σαν διαδικασία και περίοδος θεωρείς πως οι σπουδές ενισχύουν τη δημιουργικότητα ή δημιουργούν ενδεχόμενα και πλαίσια που εγκλωβίζουν την αυθόρμητη δημιουργία; Ο εικονο-γραφικός χαρακτήρας σου έχει επηρεαστεί από τις σπουδές ή απλώς προϋπήρχε μια εσωτερική σου ανάγκη που βρήκε ένα άνοιγμα και εκδηλώθηκε;
Αν και κάποιες φορές θυμώνω όταν σκέφτομαι πόσο βασανίστηκα αμφισβητώντας αυτό που με τόση ειλικρίνεια έκανα μόνο και μόνο επειδή κάποιοι άνθρωποι με περιορισμένη αντίληψη είχαν εξουσία επάνω μου, η σχολή μου έδωσε κάτι που είχα πολύ ανάγκη και το βίωσα για πρώτη φορά. Το Deadline.
Από πολύ μικρή ξεκινούσα να γράφω βιβλία και να σχεδιάζω πρότζεκτ που πάντα έμεναν μισοτελειωμένα. Είμαι ένα άτομο πολύ αναβλητικό και ανίκανο να πάρει μπρος από μόνο του. Δεν μπορώ να παραβλέψω τη ματαιότητα οποιασδήποτε απόπειρας πρόσδοσης νοήματος, να αποφασίσω πως μια ιδέα έχει αρκετή σημασία ώστε να οργανώσω την υλοποίησή της. Ή έστω, αυτό είναι η δικαιολογία μου.
Άμα κάποιος μου αναθέσει ένα πρότζεκτ δεν μπορώ να σταματήσω μέχρι να το κάνω όσο πιο καλά μπορώ. Γι’ αυτό και η πιο παραγωγική μου περίοδος ήταν στη σχολή (σ.σ. Τμήμα Γραφιστικής της Σχολής Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών στην Αθήνα) ακόμα κι αν δεν ήταν καλών τεχνών. Έχω ανάγκη από ανθρώπους που περιμένουν κάτι από μένα. Αλλιώς χάνομαι, δεν μπορώ να πάρω απόφαση πως κάτι αξίζει για τόσο μεγάλο κόπο. Όταν όμως σ' το έχουν αναθέσει, δεν χρειάζεται να αποφασίσεις αν αξίζει τον κόπο. Πρέπει να γίνει, και πρέπει να γίνει τέλειο.
Το deadline με βοηθάει γιατί η τελειομανία μου σε συνδυασμό με το ότι κάτι πρέπει αναγκαστικά να τελειώσει, με βάζει σε μια κατάσταση πίεσης και άγχους που με αναγκάζει να συγκεντρωθώ απόλυτα σε κάτι, να χάσω τον ύπνο μου και τελικά μετά από πολύ κόπο και στάδια βαρεμάρας, απελπισίας κ.α., με βάζει σε μια κατάσταση, πώς να το πω, πνευματική, με ξυπνάει, με συνδέει με κάτι μέσα μου που μου θυμίζει γιατί συνεχίζω να ζω.
Έχω πολύ καιρό να βρεθώ σε τέτοια κατάσταση και φυτοζωώ περιμένοντας να ξαναμπώ σε τέτοια πλαίσια: Στα μόνα πλαίσια που ξέρω να ζω. Τον Σεπτέμβρη ξεκινάω μεταπτυχιακό στο Λονδίνο. Η σχολή είναι ένα έναυσμα και το έναυσμα μου είναι απαραίτητο.
there's a hole in my heart
Βλέποντας το έργο σου φορμαλιστικά και κατόπιν σημειολογικά, ποιο από τα δύο θεωρείς είναι το κυρίαρχο στοιχείο στο έργο σου; Το σημείο ή η φόρμα βαραίνει περισσότερο στην τελική πρόταση δημιουργίας; Υπάρχει η άποψη πως πολλές φορές μια καλλιτεχνική χειρονομία προηγείται της συνειδητής αιτίας. Ποια η γνώμη σου; Ξεκινάς δηλαδή από το μήνυμα που θες να περάσεις για να καταλήξεις στο σχέδιο, ή το αντίστροφο;
Όχι, ξεκινάω από το τι θέλω να περάσω. Όταν καταφέρω να φτάσω σε κάποιο επίπεδο αυτοσυγκέντρωσης, ξεκινάω να ψάχνω τι έχω μέσα μου, τι θέλω πραγματικά να πω. Συνήθως έχω πολλά χαρτιά Α4 μπροστά μου και ξεκινάω γράφοντας και σκιτσάροντας, πολλά πράγματα, την επόμενη μέρα τα ξαναδιαβάζω, συνήθως μου φαίνονται γελοία, συνεχίζω και πάει λέγοντας.
Πιστεύω πως κάποιος με προχωρημένη αντίληψη, παρατηρώντας το έργο ενός καλλιτέχνη, μπορεί να καταλάβει πράγματα, τα οποία ίσως ο ίδιος ο καλλιτέχνης αγνοεί. Αυτό που θέλω να πω είναι πως δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να μας ξεγελάσει καλύτερα από τον ίδιο μας τον εαυτό. Εγώ (καλλιτέχνης ή μη), μπορεί να έχω φοβερή αντίληψη της αιτίας των πράξεών μου και να μη δρω πριν αναλύσω κάθε μελλοντική μου πράξη. Όσο και να ελέγχω τις πράξεις μου, θα φύγουν πολλές φορές από τον έλεγχό μου, εσωτερικές ανάγκες που ξεπερνούν τη συνείδησή μου θα με ξεγελάσουν και θα παρουσιαστούν καμουφλαρισμένες. Και αυτό μπορεί εμένα να με ξεγελά αλλά κάποιος άλλος να το βλέπει καθαρά.
life race
Η αμεσότητα ενός μηνύματος επιβάλλει την απουσία των εφέ και ορίζει την υλική σύνθεση ενός έργου. Είναι μια άποψη που πλέον τείνει να γίνει κατεστημένη. Εσύ στοχεύεις στην αμεσότητα; Κατά τη γνώμη σου, δικαιολογείται επαρκώς ή επικρατεί και στην -εφαρμοσμένη ή όχι- τέχνη ένα ρεύμα απουσίας των εφέ που ακολουθείται ως μόδα;
Ναι έχει γίνει κατεστημένη. Όλο οι ίδιες και οι ίδιες μινιμαλιές χωρίς λόγο. Όσον αφορά την εφαρμοσμένη τέχνη τίποτα δεν ξεχωρίζει πλέον γιατί όλα είναι ίδια και όσον αφορά τις καλές τέχνες, εξαρτάται τι βάζουμε μέσα στο πλαίσιο του μίνιμαλ.
Δηλαδή τα λευκά χαρτιά, και τα «αόρατα» έργα τέχνης, ο πίνακας που έχει πάνω του μόνο μια τελεία κτλ. ήταν ωραία για την εποχή τους και δήλωναν κάτι άξιο σημασίας, τα θαυμάσαμε αλλά τώρα τα ξεπεράσαμε.
Ο καθένας όμως αυτό που έχει: Εγώ βαριέμαι, μου φαίνεται η ζωή μικρή και ανούσια για να χάσω το χρόνο μου σε εκμάθηση τεχνικών και εφέ, δεν αντέχω να κάνω τίποτα διαδικαστικό, από την αρχή ήθελα να μειώσω τον τεχνικό χρόνο που χρειάζεται για να υλοποιηθεί ένα έργο στο ελάχιστο, οπότε αυτό είμαι εγώ, αυτό καταλαβαίνω και αυτό έχω να πω, δεν σημαίνει πως δεν εκτιμώ και άλλα πράγματα ή πως αυτός είναι ο «δρόμος».
in order to fix the missing part
Ο χρόνος ως κυρίαρχο στοιχείο του έργου
Ο σύντομος χρόνος σύνθεσης ενός έργου, αφήνοντας εκτός το στάδιο της σκέψης, της ιδέας και του concept, είναι απόρροια της υπερταχύτητας που χαρακτηρίζει την εποχή που διατρέχουμε; Συντελείται κατά τη γνώμη σου, λόγω του καθημερινού ρυθμού, ένα line art-μονοκοντυλιά έναντι σε ένα σχολαστικά και χρονοβόρα πλασμένο θέμα;
Σε ένα κόσμο που όλοι είμαστε τόσο βιαστικοί και δεν δίνουμε ούτε πέντε δεύτερα ευκαιρία σε κάτι προτού το προσπεράσουμε, ο πίνακας που απαιτεί να κάτσεις μπροστά του μια ώρα για να σε αγγίξει, έχει πεθάνει.
Πιστεύω πως τα σχέδια μου ανταποκρίνονται στη ζωή σήμερα και δεν πιστεύω πως στερούνται σημασίας και αξίας επειδή είναι μια γραμμή και επειδή θα μπορούσε να το κάνει και ένα πεντάχρονο. Αυτό ξεπεράστηκε χρόνια πριν αλλά οι άνθρωποι ακόμα περιμένουν να δουν περίπλοκες τεχνικές για να εκτιμήσουν κάτι.
night
Ο χρόνος αποτελεί βασικό στοιχείο στοχασμού στα σκίτσα σου. Γιατί ενώ φαίνεται να σε αφορά ο χρόνος και η εξέλιξη, προτιμάς τις στατικές εικόνες αντί του βίντεο ή των πολλαπλών καρέ;
Δεν θα έλεγα ότι προτιμώ τη στατική εικόνα, φέρτε μου ένα βοηθό να μου κάνει το τεχνικό κομμάτι και θα σας κάνω εκατό ταινίες και ό,τι άλλο θες. Ίσα-ίσα θεωρώ πως η στατική εικόνα έχει πεθάνει.
Απλά ο τομέας μου είναι το concept, το σενάριο, η σκηνοθεσία. Τα άλλα δεν μπορώ να τα κάνω. Μια φορά πήγα να το κάνω στο τελευταίο μου animation, το «I will» και μου πήρε δυο χρόνια να το τελειώσω.
nothing left
Η θεματολογία των εικόνων σου αφορά κυρίως τον χρόνο και την εξέλιξη των συναισθημάτων και των σχέσεων μέσα σ' αυτόν, τη συναισθηματική ευθραυστότητα και πληγή, τη νοσταλγία για το -ανήλικο- παρελθόν και την απαισιοδοξία για το -ενήλικο- μέλλον. Οι λόγοι προτίμησης αυτής της θεματολογίας;
Δεν θα την έλεγα απαισιοδοξία αλλά απογοήτευση, ισοπέδωση. Ούτε νοσταλγία, απλά κάνω αναφορά στα μάταια όνειρα και τις προσδοκίες ενός παιδιού και πόσο αυτό επηρεάζει τη συνέχειά του και τη συνειδητοποίηση πως τελικά η ζωή δεν είναι εκεί για κάποιο σκοπό.
Δεν επέλεξα αυτή τη θεματολογία έναντι άλλων συνειδητά, πέντε πράγματα με απασχολούν σε όλη μου τη ζωή, αυτά έχω, αυτά λέω.
Η δουλειά που έχει να κάνει κάθε καλλιτέχνης είναι να ψάξει μέσα του και να βρει τα δυο-τρία πράγματα που όντως τον απασχολούν και να τα υπηρετήσει.
almost there
Κλείνοντας, μια προσπάθεια για συμπέρασμα. Η ζόρικη εποχή απαιτεί εικόνες και σκίτσα με αιχμηρό και έντονο περιεχόμενο ή με ήπια, κατευναστική λειτουργία; Οφείλουμε να τονίζουμε το σκληρό ή μήπως το κοινό έχει και μια ανάγκη για τρυφερότητα και αισιοδοξία; Η εικόνα επομένως, προτιμάς να είναι καθρέφτης ή μπορεί τελικά να γίνει μια συμβιβαστική πρόταση μεταξύ πραγματικότητας και προσδοκίας;
Ο Τσαρούχης είχε πει πως η μεγάλη τέχνη πρέπει να είναι λαϊκή και αριστοκρατική μαζί.
Δεν ξέρω αν ένα έργο πρέπει να συμμορφώνεται στον μέσο όρο ή να απευθύνεται σε αυτούς που μπορούν να το πιάσουν, γιατί το φυσικό είναι όταν κάποιος βρίσκεται σε ένα καλό επίπεδο αντίληψης να τον ενδιαφέρει να προσεγγίσει όμοιους και ανώτερους του.
Εγώ πάντα είχα μια ανάγκη να εξηγώ, είναι σαν σε ό,τι κάνω να προσπαθώ να εξηγήσω γιατί, αλλά δεν είμαι σίγουρη πως αυτό είναι εσωτερική μου ανάγκη ή είναι η ανασφάλεια του να αφεθώ και να εμπιστευθώ αυτό που έχω όντως μέσα μου χωρίς να δημιουργήσω βάσεις και εξηγήσεις πίσω από αυτό.
Όσον αφορά την τρυφερότητα, όλοι έχουμε ανάγκη από αυτήν και πιστεύω πως το έργο μου έχει κάτι τρυφερό. Αισιοδοξία δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει, εννοώ, αισιοδοξία ως προς τι;
Τέλος, όσον αφορά την τελευταία σου ερώτηση, μου αρέσει όταν κάτι σε βάζει σε έναν άλλο κόσμο και σε κάνει να νιώθεις πράγματα που δεν νιώθεις εδώ, αλλά εγώ ως παιδί που εξαπατήθηκε τόσο από τις ταινίες και τα βιβλία και περίμενε έναν κόσμο γεμάτο αισθήματα, σκοπό και νόημα, νιώθω σαν να προδίδω κάτι άμα προσπαθήσω να δημιουργήσω έναν ακόμη τέτοιο κόσμο.
Ποτέ δεν μπόρεσα να κάνω ένα κανονικό σενάριο, ή να φτιάξω μια κανονική ιστορία γιατί αυτό με το οποίο μάλλον ασχολούμαι είναι η πραγματική ζωή. Τι κάνουμε τώρα που βλέπουμε πως τίποτα δεν έχει σημασία; Τι τώρα που o σκοπός μας δεν υπάρχει;
that is all
Δείγματα του έργου της Ελένης μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα της και στο facebook.
Για το Kaboom: Αδελφός Κουφίωνας, Δημήτρης Σούλτης, Γιώργος Τσαρδανίδης
