Το βιβλίο Ήταν κάποτε μια Επανάσταση κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2014 από τις συνεταιριστικές εκδόσεις Παράξενες Μέρες, που εδρεύουν στο Ρέθυμνο της Κρήτης. Στόχος του είναι η αναζήτηση του κόκκινου νήματος που ενώνει διάφορα επαναστατικά κινήματα του τέλους του 18ου και ολόκληρου του 19ου αιώνα. Και το κυριότερο, αυτή η αναζήτηση γίνεται μέσα από μια βουτιά στα πρωτότυπα κείμενα των επαναστατών κάθε περιόδου, πράγμα που μας επιτρέπει να πάρουμε μια γεύση από το κλίμα της εκάστοτε εποχής και να εντοπίσουμε τις συνδέσεις μεταξύ των γραπτών και τις αναφορές του ενός στο άλλο.
Πιο συγκεκριμένα, το ταξίδι αρχίζει από το 1796, με τον Μπαμπέφ, την Ένωση των Ίσων και το μανιφέστο τους. Λίγο μετά το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης, ο Γράκχος Μπαμπέφ προσπαθεί να ριζοσπαστικοποιήσει τα αιτήματά της, αξιώνοντας την κοινωνική αναδιοργάνωση και την αναδιανομή της γης.
Στη συνέχεια, μεταφερόμαστε στην Αγγλία και στους Χαρτιστές, το πρώτο εργατικό κίνημα, και διαβάζουμε τον Χάρτη του Λαού και το ψήφισμα προς τη Βουλή των Κοινοτήτων, που περιέχουν τα αιτήματα των εργατών: μία ψήφο για κάθε άνθρωπο, προστασία του εκλογέα κατά την άσκηση του δικαιώματός του, κατάργηση του περιουσιακού κριτηρίου προκειμένου να εκλεγεί κανείς μέλος του κοινοβουλίου, αμοιβή των βουλευτών, ισότητα των εκλογικών περιφερειών, μονοετείς θητείες ώστε να αποφεύγεται η προδοσία των ψηφοφόρων από τους αντιπροσώπους.
Έπειτα, περνάμε στη Ρωσία και στο κίνημα των Δεκεμβριστών του 1825, που έδωσε τη μάχη για την παραχώρηση συντάγματος εκ μέρους του τσάρου και την κατάργηση της δουλοπαροικίας, κέρδισε τη συμπάθεια του ποιητή Πούσκιν και του Λέοντα Τολστόι και στάθηκε η πρώτη στιγμή σε μια μακριά σειρά επαναστάσεων στη Ρωσία.
Στο τέταρτο κεφάλαιο, που κατά τη γνώμη μου είναι το πιο εντυπωσιακό, διαβάζουμε για την Ένωση των Δικαίων και τον Βίλχελμ Βάιτλινγκ , τον συγγραφέα που εντυπωσίασε τόσο τον Φόιερμπαχ, ώστε αυτός να θελήσει να του αφιερώσει βιβλίο, αλλά και τον Μαρξ, που αρχικά μίλησε με πολύ κολακευτικά λόγια για τον στοχαστή μας, αν και τελικά, μετά τη μεταξύ τους ρήξη, άλλαξε στάση απέναντί του. Μέσα από αποσπάσματα από το Ευαγγέλιο του Φτωχού Αμαρτωλού παρακολουθούμε την ομολογουμένως πρωτοποριακή προσπάθεια του Βάιτλινγκ να αντιστρέψει την κυρίαρχη ανάγνωση της Αγίας Γραφής, ώστε να αναδείξει το κατά τη γνώμη του αληθινό πνεύμα της, που είναι αυτό του κομμουνισμού!
Τέλος, ακολουθούμε τον Αύγουστο Μπλανκί στις δεκάδες μάχες που έδωσε κατά τη διάρκεια της ζωής του και μαθαίνουμε για τον μπλανκισμό, τη συστηματοποιημένη επαναστατική μεθοδολογία που επεξεργάστηκε, σύμφωνα με την οποία η εξουσία θα έπρεπε να καταληφθεί αιφνιδιαστικά από μια καλά προετοιμασμένη ομάδα επαναστατών. Διαβάζουμε τις επιστολές που έγραψε μέσα στις φυλακές όπου ήταν κλεισμένος, τα κείμενά του για την ελευθερία, την αναδιοργάνωση της κοινωνίας με βάση την ισότητα και το δικαίωμα των εργατών στο προϊόν της εργασίας τους.
Προτού κλείσουμε, ας κρατήσουμε μερικές από τις πιο δυνατές φράσεις του βιβλίου, για να δώσουμε μια πιο συγκεκριμένη ιδέα στον αναγνώστη.
Τη μέρα που θα ξημερώσει μετά από αυτή την πραγματική επανάσταση, θα πούμε όλοι έκπληκτοι: Τι; Η κοινή ευτυχία ήταν τόσο έυκολο να αποκτηθεί; Το μόνο που είχαμε να κάνουμε ήταν να τη θελήσουμε πραγματικά; Γιατί, αχ, γιατί δεν το τολμήσαμε νωρίτερα; (Μπαμπέφ, Το μανιφέστο των Ίσων)
Όπως είναι καθολική η απαίτηση της υπακοής στους νόμους, έτσι είναι και καθολικό το δικαίωμά μας από τη φύση και τη λογική να απαιτήσουμε ότι για την κατασκευή των νόμων πρέπει πλέον να ακουστεί και η ελεύθερη φωνή μας. Έχουμε τις υποχρεώσεις των ελεύθερων ανθρώπων, άρα πρέπει να έχουμε και τα δικαιώματα των ελεύθερων ανθρώπων. (Από το πρώτο ψήφισμα των Χαρτιστών προς τη Βουλή των Κοινοτήτων)
Ο κομμουνισμός είναι ένας τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας που χρησιμοποιεί όλες τις ανθρώπινες ικανότητες, όλα τα χέρια, όλα τα μυαλά, όλες τις καρδιές, κάθε ταλέντο, την ευφυΐα και το συναίσθημα των ανθρώπων με σκοπό την υψηλότερη δυνατή ικανοποίηση των αναγκών, των επιθυμιών και των ελπίδων του κάθε ατόμου, ή, με άλλα λόγια, την πληρέστερη δυνατή απόλαυση της προσωπικής του ελευθερίας. (Βάιτλινγκ, Το ευαγγέλιο του φτωχού αμαρτωλού)
Η απόκτηση όλων των πολιτικών δικαιωμάτων χωρίς περιορισμούς, η αλλαγή των εκλογικών νόμων και η καθιέρωση της καθολικής ψηφοφορίας, μπορεί να είναι πολύ σημαντικά ζητήματα αλλά είναι μόνο τα εργαλεία μας, δεν είναι αυτοσκοπός. Ο σκοπός μας είναι ο ίσος διαμοιρασμός των υποχρεώσεων και των ωφελημάτων μιας κοινωνίας, είναι η εγκαθίδρυση του καθεστώτος της απόλυτης ισότητας. Χωρίς αυτήν την ισότητα, όποια αναδιοργάνωση κι αν γίνει, όποιες τροποποιήσεις κι αν κάνει μια κυβέρνηση, δεν θα είναι τίποτα άλλο από ψέματα, κι όλες οι επαναστάσεις τίποτε άλλο από παρωδίες που γίνονται μόνο για να ικανοποιήσουν κάποιοι τις φιλοδοξίες τους. (Μπλανκί, Δημοκρατική Προπαγάνδα)
Κάποιες από τις ιδέες που απηχούν τα κείμενα που συγκεντρώνονται στο εν λόγω βιβλίο είναι σήμερα σε έναν βαθμό πραγματωμένες, ενώ πολλές παραμένουν επίκαιρες ως κοινωνικά αιτήματα. Πράγμα που μπορεί, αν κοιτάξουμε το κοινωνικό ζήτημα από μια ιστορική προοπτική, να μας δώσει κάποια αισιοδοξία αλλά και να μας οπλίσει με πείσμα για τη συνέχεια. Σε κάθε περίπτωση, δικαιώνεται ο υπότιτλος του βιβλίου: ήταν πράγματι κείμενα για έναν καλύτερο κόσμο.
