Το έργο του Π. Κονδύλη, δεν είναι εν τω συνόλω του ένα έργο που μπορεί να κατηγοριοποιηθεί εύκολα. Ένας κατεξοχήν εκπρόσωπος ενός γνωσιολογικού σχετικισμού, ο οποίος όμως δεν μένει στην πράξη αδρανής, στην περιγραφή, αλλά διατυπώνει περίτεχνα μέσα από το ίδιο το σύνολο της ζωής του, μια προσέγγιση που υπερβαίνει ώς πράξη και θέση την εύκολη «φιλελεύθερη» σκοπιά που αφήνει απλώς τα πράγματα να παραμένουν εξαντικειμενικευμένα και ελεύθερως ανώδυνα στην θέση τους.
Ο Κονδύλης σε γενικές γραμμές εκείνο που υποστηρίζει είναι πως η κάθε εποχή παράγει τις θέσεις της. Αυτές είναι οι περίφημες κόσμο-αντιλήψεις οι οποίες συγκροτούνται από τις ανάλογες κοσμοεικόνες. Οι θέσεις αυτές δεν είναι εγγενείς, περιεχόμενες σε μια συνολική ιστορία κάποιου εγελιανού πνεύματος που εκδιπλώνεται προς κάποιο τελεολογικό στόχο αυτοπραγμάτωσης. Αντίθετα εγγενείς είναι οι τάσεις των έμβιων όντων προς την σχέση και την κατίσχυση πάνω στα άλλα όμοια ή ανόμοια με αυτούς όντα, και εξίσου εγγενές είναι αυτό το πρωταρχικό συγκροτητικό παγνίδι θεωρήσεων , κάτω από τις οποίες συγκαλύπτεται η σύγκρουση ρητών και άρρητων προγραμμάτων ισχύος. Αυτά, με το ιδεολογικό κοσμοθεαματικό περιεχόμενο τους απλά επενδύουν την εκκαλυπτόμενη παραδοξότητα. Αυτήν την ίδια όπου τα διάφορα βιολογικά και άλλα ερεθίσματα, συναρμονίζονται ως τάση αυτοσυντήρησης , εμβυθιζόμενα στο σημείο αυτό της πρωταρχικής singularity. Μιας διαρκούσας τέτοιας, από την οποία συμβαντικά, προκύπτει η απόφαση και η απλωνόμενη στον χώρο των ιδεών εγκάλυψη της.
Ο Κονδύλης δεν νοιώθει πως παίρνει μιά θέση που δεν θα άρμοζε σε έναν ελεγκτή στοχαστή των σκεπτικών τάσεων στα ελληνιστικά χρόνια.
Αγαπά τον Σκεπτικό τρόπο, όπως και μελετά μέσα στο σώμα των έργων του, μέσα από έναν διαρκή διάλογο, τον Χόμπς, τον Μακιαβέλλι και –φυσικά- τον Σμίτ.
Οι ίδιες οι ιδέες για εκείνον εμφανίζονται μέσα στα πλαίσια μιάς εποχής αποσυντιθέμενες καθώς αυτή δύει. Ο Συντηρητισμός, είναι και αυτός μια τέτοια Κοσμοαντίληψη. Ένα πεδίο που η συγκροτητική του στιγμή, βρίσκεται στις πρώτες υπερασπίσεις στο τέλος του Μεσαίωνα της societas civilis απέναντι στις απαιτήσεις ηγεμόνων και συνεχίζει ακόμα και σε σημεία που οι επιθέσεις από πλευράς των όσων στέκονται πίσω της κατευθύνονται σε στοχαστές σάν τον μακιαβέλλι, ώς «...πρωτεργάτη όσων θέλουν θεωρητικά να καταστρέψουν αυτή την ίδια θέαση». Ο Κονδύλης στην μελέτη του συνεχίζει περιγράφοντας και ανατέμνοντας σε βάθος τα χαρακτηριστικά τα οποία, μέσα στην απλοική προσλαμβάνουσα του μεταμοντέρνου μας παρόντος, δεν είναι κατανοητά από πολλούς όταν αναφέρονται στην εν λόγω αντίληψη. Για παράδειγμα, ο συντηρητισμός από την σκοπιά του, στις εποχές της ακμής του θεώρησε τόσο το σύγχρονο κράτος, που εγκαινιαζόταν στον γαλλικό απολυταρχισμό για παράδειγμα, όσο και, φυσικά, τις ρεπουμπλικανικές εκδοχές του μετά το «τρομερό» 1789 όχι απλώς ως μια εξέλιξη γραμμική η οποία έπρεπε να πολεμηθεί, αλλά σαν ένα ξεχωριστό ανταγωνιστικό σχέδιο οργάνωσης τέτοιο που θα έπρεπε να καταπολεμηθεί οπουδήποτε, δηλαδή σε οποιαδήποτε συγκρότηση αυτό εμφανιζόταν μορφοποιητικά. Πολύ σωστά τονίζεται πως έτσι η ίδια η προνεωτερική εποχή αντιδρά δυναμικά πάνω στην προοπτική της προοδευτικής ή βίαιης αποσάρθρωσης της, είτε αυτή έχει χαρακτηριστικά καπιταλιστικά, είτε –με τη διατήρηση του τεχνικού στοίχειου- τα εκμαγεία των ιδεών της να ενδέχεται να υπονοούν κάποιου είδους άλλο ριζοσπαστικό πρόταγμα. Ο κεντρικός χαρακτήρας που έχει στον Κονδύλη, όπως και στον Σμιτ, η διάσταση εχθρός-φίλος, η περιγραφή της σχέσης και της διαμόρφωσης συγκρουσιακά, ανάμεσα στις αντίπαλες κοσμοεικόνες του φιλελευθερισμού και του συντηρητισμού, είναι ξεκάθαρη, στην εξονυχιστική περιγραφή του φαινομένου. Δίπλα σε αυτό το φαινόμενο , αιώνα σε αιώνα παρατηρούμε την τελική επιβολή της κοσμοαντίληψης των νέων χρόνων πάνω στο προνεωτερικό κοινωνικό υπόβαθρο, και την αναπόφευκτη ολοκλήρωση της ύπαρξης αυτού που είναι ο Συντηρητισμός. Στο τέλος της εποχής του φαινομένου, ο Συντηρητισμός δεν υπάρχει πλέον ως καθαρός τέτοιος, καθώς με τον θρίαμβο της νέας κοινωνικής συγκρότησης, οι παλιοί μαχητές που έχουν κατακτήσει την κυριαρχία, τώρα, μεταμορφώνουν το φιλελεύθερο πρόγραμμα, σε ένα συνθετικών τάσεων και με συντηρητικούς πρόγραμμα διατήρησης αυτής της εξουσίας, ενώ τα ριζοσπαστικά αναδιανεμητικά σημεία που υπήρχαν στην αρχική σύγκρουση, ενσωματώνονται στο αφήγημα της ριζοσπαστικοποίησης του δημοκρατικού ώς κοινοτικού πλέον. Φυσικά εδώ ακόμα και στοιχεία τα οποία έχουν να κάνουν με την κάποτε αναφερόμενη αλλοτρίωση στο προνεωτερικό κοσμογίγνεσθαι, σε αντιδιαστολή προς τις νέες τάσεις, εγκολπωμένη στην συντηρητική θέαση, περνούν στο πλευρό των αφηγήσεων όσων επιδιώκουν μια ανατροπή αυτού του νεωτερικού πλέον υπάρχοντος και, τολμώντας να κάνω μια εγελιανή αναφορά, συν-θέτουν πλέον και αυτή την κριτική σε ένα ριζοσπαστικό δημοκρατικό πρόγραμμα, προς το συμφέρον των πολλών ξανά! Καθαρά κονδυλικά όμως, δεν υπάρχει κάτι ντετερμινιστικό εδώ. Όλα εμφανίστηκαν, συναρμολογήθηκαν μέσα στις αξιώσεις ισχύος τους, κατέρρευσαν και προέκυψαν, από τα θραύσματα τους νέα, αλλά και τόσο παλιά ξανά, στα σημεία τους, ακόμα και έχοντας αλλάξει θέσεις!
Πού βρίσκεται σήμερα ο Συντηρητισμός, σε προέκταση των όσων υποστηρίζουμε; Υπάρχει ακόμα με κάποιο ιδιαίτερο αλλά τόσο λανθάνοντα τρόπο σε κάποιου είδους «ουσία» των πολιτικών , ιδεολογικών και πολιτιστικών σχέσεων; Η απάντηση που νοιώθω ότι δίνει ο Κονδύλης μέσα από μιά χειμαρώδη καταγραφή των στιγμών και των δεδομένων του παρόντος μας σε σχέση με το παρελθόν, είναι: σαφώς όχι!
Ο συντηρητισμός έχοντας χάσει κάθε επαφή μέσα στη διαλυόμενη αγροκοινωνική σχέση ενός 18 και 19ου αιώνα, σήμερα δεν μπορεί να εμπεριέχεται στους όρους και τις κατηγορίες όσων διαμορφώνουν το πρόταγμα μιας πλανητικής κοινωνίας στο σώμα και την κουλτούρα των μαζικών δημοκρατιών. Οι «Φιλεύθεροι» και οι «Συντηρητικοί» ακόμα και όσοι , λοξοκοιτούν προς τις θέσεις που υποστήριζε ο de Maistre ή ο Burke, δεν μιλούν από καρδιάς, αλλά αντιθέτως αποτελούν ένα ακόμα θεαματικό πλάνο της αφήγησης των Ελίτ, μέσα στις μαζικές κοινωνίες. Ακόμα και οι «νεο-» και «παλαιο-» συντηρητικοί μας , όταν απευθύνονται στο βιωματικό μνημονικό και στο ιδεολογικό υπόστρωμα αυτών των όρων, δεν μπορούν παρά να συνεχίζουν να εκφράζουν την ηγεμονική αξίωση ισχύος ενός πολιτισμού που διαμέσου των συγκεκτριμένων τρόπων παραγωγής, αλλά και της επικυριαρχίας του τεχνικού στην κουλτούρα του, δεν αποτελούν παρά μια ακόμα στιγμή ,τολμώ να πώ, «ριζοσπαστικής προόδου». Τίποτε δεν εμποδίζει- και είναι κρίμα που ο Κονδύλης δεν βρίσκεται ακόμα ανάμεσα μας, γιατί θα είχε πολλά πράγματα να πει, βάσει των θέσεων που εμπεριέχονται στον «Συντηρητισμό» - τους Φινλανδούς, τους Γάλλους, ή τους Δανούς και Γερμανούς συντηρητικούς, από τη μιά πλευρά να μιλούν για την παράδοση και για το «λαϊκό» στοιχείο που καταστρέφουν οι «κοσμοπολιτικές» αξίες, και από την άλλη τα πολιτικά προγράμματα τους να περιλαμβάνουν τον πιό ακραίο τεχνοκρατισμό και πολιτικό ελιτισμό με μιά φουτουριστική ματιά που σε τίποτε δεν περιέχει μια «διάσωση» του παλιού τρόπου, παρά μιά θέληση για απορρόφηση ακόμα και αυτού του τρόπου στο νεοκρατικό μαζοκοινωνικό κοσμοσύστημα.
Επομένως -και κλείνοντας- ακόμα και η ώθηση που υπήρχε στην ενασχόληση των κλασσικών συντηρητικών με την Θεολογία και την αντίληψη της Επανάστασης ή των νέων τρόπων ώς μιά συνθήκη επίθεσης ακριβώς ενάντια σε αυτή την αντίληψη περί ιδεολογίας και στην παρουσία της γλώσσας του θεολογικού προβληματισμού στα κείμενα τους ως της γλώσσας διαμέσου της οποίας θα «μιλούσαν» αντεπαναστατικά, αυτή τη στιγμή το εν λόγω ζήτημα μοιάζει να έχει εξαφανισθεί παντελώς. Πουθενά ακόμα και στον οπερατικό ψευδοσυντηρητικό λόγο των neo cons η επανάσταση δεν θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως «..κακή θρησκεία». Ουσιαστικά η αποσύνθεση που μετέτρεψε ακόμα και τη μεγάλη γαιοκτησία του σήμερα σε περιοχές σαν την Λατινική Αμερική, σε ένα κομμάτι του σύγχρονου παμφάγου εκμεταλλευτικού τρόπου παραγωγής, που συμβατικά και για λίγες δεκαετίες ακόμα μπορούμε κατά την γνώμη μου να συνεχίζουμε να ονομάζουμε «Καπιταλισμό», είναι αυτή η ίδια η ανάδειξη νέων και ύστερων της μεταμοντέρνας ερήμου σημασιών που βλέποντας με τα κριτήρια της κονδυλικής κοινωνικής οντολογίας, δεν μπορούν σε καμιά περίπτωση να ονομαστούν στην πραγματικότητα Συντηρητισμός!
Η πολύ καλή μετάφραση, στην ελληνική έκδοση του "Konservatismus…" συντείνει στην καλύτερη μελέτη των προβληματισμών που, ακροθιγώς θέτουμε σε αυτό το μικρό κείμενο. Δεν μπορεί παρά να αποτελεί ένα ουσιαστικότατο σημείο παρουσίασης των κονδυλικών θέσεων αλλά και ένα αποτυπωμένο εργαλείο, δυναμικής ολοκλήρωσης , που και θα δημιουργήσει αποτιμώντας τις στιγμές του παρόντος μας, συζητήσεις ακόμα και στο έως τώρα μή υποψιασμένο για τη κονδυλική θέαση κοινό, αλλά και μια πλατφόρμα συστημικής μελέτης αυτού του παρόντος πάνω στις πεπρωμενικές διαστάσεις αυτού που θα μπορούσε να αποτελέσει το επισκοπικό όργανο των κριτικών του εγγύς μέλλοντος, στον ελλαδικό χώρο.
