Το τελευταίο διάστημα διεξάγεται ένας διάλογος μεταξύ των μελών του Anarchist Studies Network, τον οποίο παρακολουθώ με μεγάλο ενδιαφέρον. Το ASN είναι ένα διεθνές δίκτυο ακαδημαϊκών που ως αντικείμενό τους έχουν τις αναρχικές σπουδές. Ορισμένοι από αυτούς είναι πολιτικά ενεργοί αναρχικοί, άλλοι είναι αναρχικοί χωρίς ενεργή στράτευση και κάποιοι απλώς διατηρούν ένα ακαδημαϊκό ενδιαφέρον για τον αναρχισμό. Ο διάλογος αφορά στο επικείμενο δημοψήφισμα περί της παραμονής ή όχι της Αγγλίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αφορμή δόθηκε όταν ένα από τα μέλη του δικτύου διερωτήθηκε ποια είναι η στάση που ενδεχομένως πρέπει να κρατήσει ένας αναρχικός απέναντι τόσο στο ίδιο το δημοψήφισμα, όσο και απέναντι στο διακύβευμα του.
Και ενώ μέχρι τότε δεν είχε εκφραστεί κάποια παρόμοια προβληματική, την επομένη η λίστα κατακλύστηκε από απαντήσεις, δείχνοντας το τεράστιο ενδιαφέρον με το οποίο αντιμετωπίζουν το θέμα όχι μόνο οι πολίτες και οι κάτοικοι της Αγγλίας, αλλά και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι συμμετέχοντες.
Το πρώτο πράγμα που προκαλεί το ενδιαφέρον, και εκ πρώτης την έκπληξη, είναι το γεγονός πως η πλειοψηφία των εκφρασθέντων τάσσεται δυναμικά υπέρ του ''Ναι'', δηλαδή υπέρ της παραμονής της χώρας στην Ε.Ε.!
Το δεύτερο είναι πως ελάχιστοι αμφισβητούν την χρησιμότητα της συμμετοχής αυτής καθ΄ αυτήν στο δημοψήφισμα. Θα συνοψίσω πρώτα, με τον κίνδυνο να αδικήσω, τα επιχειρήματα όσων υποστηρίζουν την έξοδο, όπως εκφράστηκαν από τον Paul (θα αναφέρω τους εμπλεκόμενους μόνο με τα μικρά τους ονόματα, καθώς η λίστα είναι κλειστή): η εξαπάτηση των ψηφοφόρων του προηγούμενου δημοψηφίσματος στο οποίο οι Άγγλοι είχαν ψηφίσει με μεγάλη πλειοψηφία υπέρ της παραμονής σε μια οικονομική ένωση η οποία στην πορεία εξελίχθηκε και σε πολιτική, κάτι που δεν είναι βέβαιο πως επιθυμούσε η πλειοψηφία των ψηφισάντων. Η γενεαλογική διαφοροποίηση καθώς, και με δεδομένο πως οι νεότερες ηλικίες εκφράζονται πλειοψηφικά υπέρ του ''Ναι'', αυτή θα είναι η τελευταία ευκαιρία για την αποχώρηση. Η γεωγραφική διαφοροποίηση, που τείνει να μετατρέπεται και σε οικονομική/ ταξική, καθώς τα αστικά κέντρα, και ιδίως το Λονδίνο, αναμένεται να ψηφίσει υπέρ του ''Ναι'', ενώ η επαρχία το αντίθετο. Σε όλα αυτά, που άπτονται της αγγλικής ιδιαιτερότητας, προστίθενται και τα αναμενόμενα επιχειρήματα περί αδιαφοροποίητης ελίτ και συνολικής απόρριψης της αστικής πολιτικής και των διαδικασιών της, η αντιδημοκρατική δομή της Ε.Ε. και ο έλεγχός της από την οικονομική ελίτ.
Τα επιχειρήματα υπέρ της παραμονής μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως στρατηγικά ή τακτικής και ιδεολογικά.Στα πρώτα μπορούν να ενταχθούν όσα αναφέρονται στην κυριαρχία των Τόρηδων και της σκληρής φιλελεύθερης Δεξιάς ως συνέπεια μιας ενδεχόμενης αποχώρησης, τη σκλήρυνση της μεταναστευτικής πολιτικής, αλλά και την αλλαγή προς το δυσμενέστερο στο καθεστώς των Ευρωπαίων πολιτών που διαμένουν στη χώρα, τους περιορισμούς στις μετακινήσεις των ατόμων αλλά και των κινημάτων, την άρση των εγγυήσεων, εργατικών, περιβαλλοντικών κ.α. με τα οποία ευεργετούνται οι Άγγλοι και τα οποία διαφυλάττει η συμμετοχή στην Ε.Ε., την άνοδο του εθνικισμού και του ρατσισμού. Αλλά και στα επιχειρήματα που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ''ιδεολογικά'' μπορούμε να διακρίνουμε μια διπλή στρωμάτωση που τα δυο της μέρη επικοινωνούν και αλληλοκαλύπτονται. Και αυτό γιατί, ενώ η ιδέα που στηρίζει την αποδοχή και στήριξη της Ε. Ε. καταγωγικά έλκεται από το όραμα των Προυντόν και Μπακούνιν για μια φεντεραλιστική Ευρώπη, στην κατεύθυνση μιας ριζοσπαστικής δημοκρατικής εκδοχής των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, η ιδέα αυτή δεν παύει να περιέχει και στρατηγικές πλευρές. Όπως η προσδοκώμενη υποχώρηση των εθνικών εγωισμών και η εμπέδωση της ταύτισης συμφερόντων μεταξύ των λαών εν όψει της πολιτικής ένωσης, η χαλάρωση των εθνικών συνόρων, η ευχερέστερη διασφάλιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων των πιο αδύναμων λαών κ.α.
Πέραν του σαφέστατου και κρισιμότατου επίδικου, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και των επιπτώσεων του, αλλά και ακριβώς λόγω και αυτών, το δημοψήφισμα φαίνεται ως μια απρόσμενη και ευεργετική δυνατότητα της κοινωνίας να διασπάσει την αυτάρεσκη και αδιατάρακτη συνέχεια της κυρίαρχης πολιτικής. Προς όποια κατεύθυνση και αν κινηθεί η αγγλική κοινωνία, η δυνατότητα της δημοκρατικής εισβολής των μαζών φαίνεται πως είναι δυνατόν να συμβεί ακόμη και μέσω διαδικασιών που είναι θεσμικώς ενταγμένες και περιφραγμένες, όπως ένα δημοψήφισμα. Με την ίδια λογική, φαίνεται πως ακόμη και σε ένα σύνολο θεσμών όπου η αντιδημοκρατική σκλήρυνση είναι αναντίρρητα το πλέον προχωρημένη, ακόμη και εκεί μπορεί να λιμνάζουν υπόγεια ύδατα δημοκρατικότητας που μπορεί να διαβρώσουν τις αντιδημοκρατικές στρώσεις. Εξ ου και η αντιθεσμική πολιτική δεν πρέπει να είναι, και δεν οφείλει να είναι, απόλυτη. Επιπλέον, η αναγκαιότητα, η συγκυρία, η στάθμιση των δυνατοτήτων, ο υπολογισμός του οφέλους και της ζημίας, η υποχώρηση του μακροπρόθεσμου προς όφελος του άμεσου αποτελέσματος πρέπει να (επ)αναλάβουν τον βασικό ρόλο τους στην πολιτική απόφαση.
Η πολιτική που στην αξιακή και ιδεακή θεμελίωσή της δεν περιλαμβάνει και δεν ενσωματώνει την στρατηγική ή την τακτική τείνει να είναι καταστροφική, αλλά, προσοχή, και τανάπαλιν. Για τους ίδιους λόγους, υπενθυμίζει ο Carl, που οι αναρχικοί «ψήφισαν το Λαϊκό Μέτωπο στην Ισπανία το 1936 ή γιατί ο Chomsky υπερασπίζεται το απειλούμενο συνταξιοδοτικό σύστημα». Και για τους ίδιους λόγους που, όπως τονίζει ο Donnacha, ο Rocker υποστήριζε πως «μόνο μια πραγματική ομοσπονδία των ευρωπαϊκών λαών μπορεί να γεφυρώσει το ρήγμα των εχθρικών αντιπαλοτήτων ανάμεσα στα ευρωπαϊκά έθνη, που ενισχύεται από έναν στενόμυαλο εθνικισμό, ενδημικό σε κάθε πολιτισμό. Η ευρωπαϊκή ομοσπονδία είναι η μόνη βάση για μια μελλοντική διεθνή ομοσπονδία, που δεν μπορεί να επιτευχθεί δίχως μια οργανική ένωση των ευρωπαϊκών λαών»!
Ο Κώστας Γαλανόπουλος είναι συγγραφέας, υποψήφιος διδάκτορας πολιτικής φιλοσοφίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Το τελευταίο του βιβλίο, "Ο κόσμος όπως είναι! Η ανθρώπινη φύση στον κλασικό αναρχισμό και η μετα_αναρχική ένσταση" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Στάσει Εκπίπτοντες.
