Μια από τις δεκάδες αδυναμίες μου είναι οι αρχαίες κινέζικες παροιμίες. Aνεξάντλητες και prêt-à-porter, φαίνεται πως υπάρχει μία έτοιμη για κάθε περίσταση:
«Όταν ο σοφός δείχνει το φεγγάρι, ο χαζός κοιτάει το δάχτυλο», τύπου.
Για τα όσα έγιναν στα γραφεία της σατυρικής εφημερίδας Charlie Hebdo, έχουν ήδη γραφτεί πολλά. Η εφημερίδα πληγωμένη μα απτόητη θα συνεχίσει την έκδοσή της, προς το παρόν από τα γραφεία της Libération, με το εξώφυλλο του επόμενου τεύχους να συνοδεύει και το παρόν κείμενο.
Θα μπορούσε κανείς να αναφερθεί σε όλα τα ιστορικά, φιλοσοφικά, πολιτικά, πολιτισμικά, κοινωνικά ρεύματα που άνθισαν στην Δύση, με κέντρο την Ευρώπη, και οδήγησαν όχι μόνο στην κατοχύρωση αλλά και στην εμπέδωση και γείωση θεμελιωδών δικαιωμάτων, που καθιστούν τις δολοφονίες στην Γαλλία αποτροπιαστικές. Πίσω από την υπόθεση Charlie, πίσω ακόμη από την προφανή υπεράσπιση της ελευθεροτυπίας και του δικαιώματος στην ελεύθερη έκφραση, μαίνεται ένας άλλος πόλεμος με ένα σαφές επίδικο: το δικαίωμα στην βλασφημία.
Σε κάθε πόλεμο υπάρχουν προφανώς αντιμαχόμενες πλευρές. Για τις ανάγκες αυτού του κειμένου θα αναφερθούμε σε δύο, η πρώτη χοντροκομμένη, αηδιαστική και χαμερπής και η δεύτερη χαμένη στον ευδαιμονικό παραλογισμό μιας κάποιας φιλοσοφικής νιρβάνα.
Ζε σουί Σαρλί
Η πρώτη κατηγορία απεικονίζεται σχηματικά στην φωτογραφία με τους ηγέτες κρατών της Ευρώπης να σχηματίζουν αλυσίδα (θού, Κύριε…) στην πορεία διαμαρτυρίας στο Παρίσι. Προφανώς, την επίθεση των φανατικών φονταμενταλιστών την εκμεταλλεύτηκαν ήδη οι γνωστοί-άγνωστοι, τόσο για ψηφοθηρικούς λόγους όσο και για πολιτικούς. Θα την κανιβαλίσουν ακόμη περισσότερο στην προσπάθειά να εξισώσουν τους μουσουλμάνους πιστούς, ντόπιους, πρόσφυγες και μετανάστες με τους ψυχοπαθείς ζηλωτές.
Η ακροδεξιά θα βρει πρόσφορο έδαφος για να καλλιεργήσει ξανά μίσος και φόβο, για ακόμη περισσότερη διαίρεση, φορώντας τον χιτώνα της συνετής διαχείρισης και η σιωπηλή πλειοψηφία των μουσουλμάνων θα μείνει να υπομένει και την πίεση από την εξτρεμιστική πλευρά και την ανάδυση νέων κυμάτων ρατσισμού.
Ζουμ στην φωτογραφία.
Ναι. Μεταξύ άλλων ηγετών και ο πρωθυπουργός μια χώρας του ευρωπαϊκού νότου στην οποία o διαχειριστής μιας σελίδας του Facebook τιμωρήθηκε με 10μηνη φυλάκιση: ο Γέρων Παστίτσιος γνώρισε από κοντά τα κρατητήρια της ΓΑΔΑ λόγω βλασφημίας και της -κατ’ εξακολούθηση- καθύβρισης θρησκεύματος. Της ίδιας χώρας που η Εκκλησία ενθάρρυνε – το πόσο άμεσα ή έμμεσα έγκειται στην προσωπική κρίση- φασιστικές γκρούπες και παραθρησκευτικές οργανώσεις να αποκλείσουν ένα θέατρο, να ματαιώσουν μια πολιτική παράσταση, να λιντσάρουν τους συντελεστές του Corpus Christi.
Και χωρίς διάθεση για φτηνό αντικληρικαλισμό, της χώρας που η ίδια η έννοια του διαχωρισμού Εκκλησίας- Κράτους πάει στα σκουπίδια εν έτει 2015, με τον προαναφερθέντα ηγέτη (sic) να ασκεί πολιτική με όρους παραμεθοριακού χωροφύλακα δεκαετίας ’50 και τον ηγέτη της αριστερής αντιπολίτευσης να απελευθερώνει ιερά περιστέρια μαζί με τον πιο αντιδραστικό, φανατισμένο, μισαλλόδοξο και ομοφοβικό μητροπολίτη available.
Ζε σουί Σαρλί, παρ’όλα αυτά. Γιατί για την ελληνική κοινωνία, ό,τι συμβαίνει μακριά την ευαισθητοποιεί, την κινητοποιεί, την συγκλονίζει, την δονεί.
Ζε σουί Σαρλί γραμμένο σε μαύρο χαρτάκι, κι ανάθεμα αν θα μια πιθανή ελληνική έκδοση του περιοδικού άντεχε στις πολιτικές πιέσεις, τα εξώδικα και τις επιθέσεις για πάνω από 2-3 φύλλα.
Πρέσβεις λοιπόν της ελεύθερης έκφρασης, του ελεύθερου Τύπου, της ανοχής και του ριζοσπαστισμού – αλλά μην είναι και δίπλα μας, είπαμε. Εδώ είναι Βαλκάνια.
Ναι μεν, αλλά
Για την δεύτερη κατηγορία που χρίζει αναφοράς, επιτρέψτε μου να μοιραστώ μια μικρή ιστορία.
Καλοκαίρι του ’12 βρισκόμουν σε κλασσικό πασαλιμανιώτικο στέκι επί της Υψηλάντους. Στην παρέα έτυχε να βρίσκεται μια τύπισσα για την οποία επιτρέπεται να πω μόνο πως ήταν ένα μεταμοντέρνο κράμα ημιμαθούς σταλινικής φερμένης, θα ‘λεγε κανείς, από τις όχθες του ποταμού Βόλγα και εναλλακτικής αμετροεπούς γκρούβαλης. Το βράδυ εκείνο ελαφρά ζαλισμένος από αντικειμενικές συνθήκες προκληθείσες εξίσου από την διπλανή καρέκλα που πολύ μου λύπει και το επαναγεμιζόμενο ποτήρι μπροστά μου, δεν έδινα ιδιαίτερη βάση στα φληναφήματα της προαναφερθείσας ομοτράπεζης μας - ακόμη κι όταν ανέφερε την απεριόριστη αγωνιστική και συντροφική της εκτίμηση σε μια οργάνωση που έμελλε στο κοντινό τότε μέλλον να αποκτήσει διεθνή φήμη κι ακτινοβολία. Μια σουνιτική εξτρεμιστική οργάνωση διαβόητα γνωστή σήμερα ως Μπόκο Χαράμ…
Θυμήθηκα αυτή την ιστορία το περασμένο φθινόπωρο στο Λονδίνο όταν μια συνάδελφός μου, μια νέα, εξαιρετικά μορφωμένη, διαυγής και ψύχραιμη Νιγηριανή μουσουλμάνα είδε στην τηλεόραση την είδηση για νέα απαγωγή ανήλικων κοριτσιών από την Μπόκο Χαράμ που ελέγχει πια μια περιοχή στο μέγεθος του Βελγίου. Ο επικεφαλής Αμπουμπακάρ Σεκάου, μεταξύ χιλιάδων δολιοφθορών και φόνων, απειλούσε να παντρέψει τα εκατοντάδες κορίτσια που απήγαγε η οργάνωση διά της βίας με τους τζιχαντιστές της Μπόκου Χαράμ ή να τις πουλήσει για σκλάβες. Η συνάδελφός μου εγκατέλειψε τους γνωστούς μειλίχιους τρόπους της μαζί με τα άψογα αγγλικά της για «γαλλικά» που θα έκαναν νταλικέρη να κοκκινίσει από ντροπή.
Για την εν λόγω οργάνωση δεν θα πω τίποτα άλλο, το Google βρίθει πηγών. Aντιγράφω ωστόσο ενδεικτικά από το παλιότερο άρθρο του Δρ. Ευάγγελου Βενέτη: «...το όνομα της οργάνωσης ταυτίζεται με τον στόχο και τη δράση της: «το δυτικό-ξένο εκπαιδευτικό σύστημα-επιρροή (μπόκο στη γλώσσα χάουζα) απαγορεύεται (χαράμ στα αραβικά) ». Οι ουαχαμπίτες της Νιγηρίας δεν συμφωνούν με τη δυτική επιρροή στη χώρα: θεωρούν τον χριστιανικό Νότο δούρειο ίππο για τον εκχριστιανισμό και εκκοσμίκευση μιας κοινωνίας και οικονομίας, στην οποία ο μουσουλμάνοι είναι περιθωριοποιημένοι, επιζητώντας ισότιμο, αν όχι πρωταγωνιστικό, ρόλο στις εξελίξεις. Η ενέργεια αποτελεί τον μοχλό της όποιας οικονομικής ανάπτυξης της Νιγηρίας και το δυτικοπρεπές εκπαιδευτικό της σύστημα αποτελεί την κινητήρια δύναμη για τον εκσυγχρονισμό ή εκδυτικισμό της. Οπως συμβαίνει σε άλλα μέτωπα του ισλαμικού κόσμου, λ.χ. το Αφγανιστάν και τη Μεσοποταμία, οι ουαχαμπίτες της Νιγηρίας επιδιώκουν να επιβάλουν το συντηρητικό «χανμπαλιστικό» Ισλάμ στο εκπαιδευτικό σύστημα της κάθε κοινωνίας και να αποθαρρύνουν την πρόσβαση της γυναίκας στη μάθηση ως μέσο αλλαγής του παραδοσιακού κοινωνικού ρόλου της.»
Αν ανέφερα την παραπάνω ιστορία, είναι γιατί θεωρώ αυτή την στάση είναι αρκετά ενδεικτική μιας πολύ συγκεκριμένης τάσης που διακρίνεται σήμερα ανάμεσα σε κάποια, αναμφισβήτητα, από τα πιο ανήσυχα μυαλά. H άποψη αυτή περιστρέφεται γύρω από το επιχείρημα πως η Δύση, έχοντας βασανίσει για χρόνια, κάψει, σκοτώσει, βομβαρδίσει, εκμεταλλευτεί και εισβάλλει στην Ανατολή συνεχίζει να επιτίθεται σε ένα άλλο πολιτισμικό και κανονιστικό πλαίσιο το οποίο εν πολλοίς δεν αντιλαμβάνεται και δεν συμμερίζεται χτυπώντας τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, εύκολο (θεωρητικά) στόχο για μια αναπτυγμένη χώρα με συγκεκριμένη εξελικτική πορεία στο επίπεδο των δικαιωμάτων. Το επόμενο στάδιο αυτής της συλλογιστικής στηρίζεται σε μια στρέβλωση: ό,τι αντι-δυτικό, ενάντιο στο δυτικό status quo, φέρει σπόρους ριζοσπαστικής κοινωνικής αντίστασης, η συλλήβδην απόρριψη των ουμανιστικών αξιών και ιδεών κοντράρει τον αστισμό και δια τούτου θέλει στήριξη. Πέφτει όμως σε ένα ατόπημα: εξισώνει αντι-διαμετρικές συχνά καταστάσεις με μόνο συνεκτικό ιστό την βία. Για να μην μακρηγορήσω άλλο, είναι αδιανόητο ο ίδιος άνθρωπος, που φωνάζει «Νίκη στην Ιντιφάντα», αλληλέγγυος στον δίκαιο αγώνα του Παλαιστινιακού λαού, να είναι συλλήβδην αλληλέγγυος με κάθε εθνική, θρησκευτική, πολιτική, στρατιωτική ομάδα που βασίζει την δράση της στην τυφλή βία με μόνη κατευθυντήριο την αντίθεση στην δυτική επιρροή και παρέμβαση. Να μην αντιλαμβάνεται τις τόσο ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα σε ανεξαρτησιακά κινήματα του Αραβικού κόσμου με τους καλοπληρωμένους ψυχοπαθείς του Ι.S. Η δολοφονία αμάχων στην βάση της ιδεολογικής αντίθεσης πρέπει να καταδικάζεται απερίφραστα. Δεν χωράνε «ναι μεν, αλλά» εδώ φίλε μου.
Όπως φαίνεται, το πράγμα μπλέκει. Ισλαμοφοβικοί ρατσιστές χρησιμοποιούν νεκρούς εικονοκλάστες σκιτσογράφους και πλέκουν εγκώμια στην ελευθερία του Λόγου και του Τύπου για να ξεκινήσουν πογκρόμ και να προσθέσουν συρματοπλέγματα στα σύνορα, χίπστερ πηγαίνουν στην Σίνα ως Σαρλί με την άποψη, κατά βάθος, ότι ελευθεροτυπία είναι η απαξίωση της πολιτικής με ναζιάρικο ειρωνικό στυλάκι στα αθηναϊκά free press και άλλοι είναι έτοιμοι να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα προκειμένου να φτύσουν στο πτώμα του αστικού διαφωτισμού – όλα αυτά στην σκιά εξτρεμιστικών φανατικών φονταμενταλιστών με λαγνεία για βία, άφθονη υπόγεια χρηματοδότηση και πολλά, πολλά κουμπούρια.
Για τους λόγους αυτούς βρίσκω πως μια μίνιμουμ χειρονομία μέχρι να βρεθεί κάτι καλύτερο είναι το εξής, το ακριβοδίκαιο μοίρασμα και κέρασμα ενός αχνιστού κουβά με σκατά στις διάφορες πλευρές. Ένα πεσκέσι-κοινός κοινωνικός και πολιτισμικός τόπος τόσο στην Δύση όσο και στην Ανατολή, σημειολογικά εύληπτο τόσο από εξαγριωμένους φονταμενταλιστές όσο κι από επιλεκτικά ευαίσθητους Ευρωπαίους, με λανθάνουσες εξεγερσιακές ονειρώξεις ή μη, που δεν χωρεί αμφισημίες στην ερμηνεία του: bon appétit.
