Στο πλαίσιο της σύγχρονης δυτικής ζωής και σκέψης, η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα σπάνια τυγχάνει της προσοχής που της αξίζει. Μάλιστα, το αίτημα να συζητήσουμε σοβαρά για θέματα όπως τα αδέσποτα ή η χορτοφαγία αντιμετωπίζεται συχνά, μέσα στους ριζοσπαστικούς πολιτικούς κύκλους, ως αίτημα απολιτικό, "χίπικο".
Επειδή ακριβώς δεν συμμεριζόμαστε την παραπάνω άποψη, μιλήσαμε με την κυρία Ελένη Τριανταφυλλίδου, μέλος της φιλοζωικής οργάνωσης Φαντάσματα του Ασπροπύργου, που προσφέρει αξιομνημόνευτο έργο στη διάσωση, περίθαλψη και εύρεση σπιτιού για τα αδέσποτα ζώα της περιοχής του Ασπροπύργου. Οι απόψεις, φυσικά, που εκφράστηκαν, είναι της συνομιλήτριάς μας και δεν δεσμεύουν κατ' ανάγκη ολόκληρη την ομάδα.
Οι φιλοζωικές ενώσεις και σωματεία προσφέρουν πραγματικά πολύ αξιόλογο έργο για τα αδέσποτα ζώα· όμως από ένα σημείο και μετά, το ζήτημα των αδέσποτων υπερβαίνει την καλή διάθεση που έχει ο καθένας για να βοηθήσει, καθώς και τις δυνατότητές του. Ποια μπορεί να είναι κατά τη γνώμη σας η πολιτική αντιμετώπιση του προβλήματος και πώς μπορούμε να θέσουμε τη φροντίδα των ζώων στο τραπέζι ως πολιτικό αίτημα;
Παρά τον μεγάλο αριθμό φιλοζωικών οργανώσεων και σωματείων, το ζήτημα των αδέσποτων ζώων γίνεται όλο και πιο σοβαρό στις μερες μας. Τα αδέσποτα είναι δημιουργήματα του ανθρώπου. Ζώα που πετάχτηκαν στο δρόμο γιατί κάποιοι τα βαρέθηκαν ή γιατί το μη στειρωμένο ζώο τους γέννησε ανεπιθύμητα κουτάβια.
Πιστεύουμε ότι πέρα από την αυστηρή νομοθεσία που ισχύει από το 2012, πρέπει να υπάρχει σωστή και συχνή ενημέρωση των πολιτών, ώστε να αποκτήσουν συνείδηση. Μέσω της ενημέρωσης οι πολίτες θα γνωρίσουν και θα κατανοήσουν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στα ζώα, θα σταματήσουν τις κακοποιήσεις και την κακομεταχείριση τους και θα νοιαστούν για την ευζωία τους. Η πλειοψηφία των ανθρώπων δυστυχώς αγνοεί τη νομοθεσία περί προστασίας των αδέσποτων ζώων.
Η πολιτεία οφείλει να προασπίζει τα δικαιώματα των ζώων, να προωθεί τη ζωοφιλία και να ενημερώνει το κοινωνικό σύνολο σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης για την προστασία, περίθαλψη, στείρωση καθώς και υιοθεσία τους. Ένας πολύ καλός τρόπος είναι να ενημερώνονται οι μαθητές όλων των ηλικιών στα σχολεία, ώστε σιγά σιγά να αλλάξει η νοοτροπία των πολιτών.
Βασικός στόχος των καπιταλιστικών κοινωνιών είναι η επέκταση της κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στη φύση. Βλέπουμε λόγου χάρη ότι για τη νομική επιστήμη τα ζώα θεωρούνται πράγματα, ότι αν σκοτώσεις το ζώο του άλλου θα κατηγορηθείς απλώς για φθορά ξένης ιδιοκτησίας. Αλλά και ο ίδιος ο Καντ, αυτός ο τόσο αυστηρός ηθικός φιλόσοφος, έλεγε ότι μπορείς να πεις στο πρόβατο "το μαλλί σου είναι για μένα, όχι για σένα", ενώ δεν μπορείς να πεις το ίδιο σε έναν άνθρωπο. Αντανακλάται κατά τη γνώμη σας αυτή η διάθεση για κυριαρχία πάνω στη φύση στη σχέση των ανθρώπων με τα ζώα και πώς;
Η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων σήμερα αγνοούν τη συνολική γήινη πραγματικότητα και τοποθετούν τον εαυτό τους στο κέντρο του σύμπαντος. Εξ αιτίας της εσφαλμένης αυτής λογικής για την ''υποτιθέμενη'' ανωτερότητα του, ο άνθρωπος θεωρεί οτι είναι αναπόφευκτο να εκμεταλλεύεται συστηματικά τα ζώα και τη γη και πως η παύση της επιβολής αυτής θα σήμαινε αυτόματα υποβάθμιση της ζωής του. Πιστεύει οτι η ζωή του αξίζει περισσότερο από αυτή των ζώων και ετσι δικαιολογεί τον βασανισμό και τον θάνατό τους. Ακόμα χειρότερα, αποκαλεί τα ζώα ''πράγματα'' που του ανήκουν ολοκληρωτικά και τα διαθέτει όπως θέλει. Απόδειξη τρανή, έχει θεσπίσει νόμους για την δική του προστασία και αφανίζει με ευθαρσή ατιμωρησία τα υπόλοιπα είδη. Η κυριαρχία του εγωκεντρικού ανθρώπου στη φύση μεταφράζεται ως στυγνή δολοφονία και αφανισμός των ειδών. Ο σύγχρονος πολιτισμός δεν είναι παρά ένα κατασκεύασμα τερατώδες που σπερνει την καταστροφή. Τα πλάσματα δεν αποτελούν πυραμίδα στον πλανήτη, αλλά κύκλο. Ανήκουν στον εαυτό τους,εχουν αδιαμφισβήτητη αξία και ακριβώς τα ίδια με τον άνθρωπο δικαιώματα στη ζωή και την ελευθερία.
Ο Κούντερα έγραψε ότι η ηθική μας προσδιορίζεται από τον τρόπο που μεταχειριζόμαστε αυτούς που είναι πιο αδύναμοι από εμάς, δηλαδή τα ζώα. Τι πιστεύετε πως φανερώνει για την ηθική μας η στάση μας απέναντι στα ζώα, τόσο σε προσωπικό όσο και σε ηθικό επίπεδο;
Είναι πολύ εύκολο να εξουσιάζουμε τα όντα που δεν μπορούν να αμυνθούν και δεν έχουν φωνή να μιλήσουν. Δολοφονούμε 55 δις ζώα κάθε χρόνο, μόνο για τροφή, προκαλώντας ανείπωτο πόνο, χωρίς κανένα λόγο. Γιατί δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για το φόνο. Μας χαρακτηρίζει λοιπόν η πλήρης έλλειψη ηθικής και συνείδησης. Δεν μπορούμε να μιλάμε για πολιτισμό και ηθική,όταν στο πιάτο μας υπάρχουν κομμάτια από κακοποιημένα,βάναυσα σφαγιασμένα ζώα. Ακόμα περισσότερο όταν δίπλα μας ζει ένα κατοικίδιο που το λατρεύουμε. Με λίγα λόγια, η κοινωνία δεν υπήρξε ποτέ ως τώρα ηθική ,ούτε πολιτισμένη, γιατί αυτά που κάνουμε στους συν-οδοιπόρους μας πάνω στον πλανήτη ξεπερνούν και το πιο φρικιαστικό σενάριο νοσηρής φαντασίας. Συμπεριφερόμαστε απέναντι τους με τρόπο που αντικρούει κάθε έννοια λογικής και ηθικής και μας υποβιβάζει σαν γένος. Η άποψη ότι μόνο η δική μας ζωή εχει αξία είναι ανήθικη και εγωκεντρική. Αν τα ζώα θεωρούνται ''κατώτερα'' όντα γιατί υποτίθεται πως δεν μιλάνε ή σκέφτονται, τότε εχουμε δικαίωμα να βασανίζουμε και τους ανθρώπους με ιδιαιτερότητες ,που δεν μπορούν να εκφραστουν, όπως και τα ανθρώπινα βρέφη που δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμα. Ηθικός και ευσυνείδητος άνθρωπος είναι αυτός που χρησιμοποιεί την δύναμη του μυαλού και της ψυχής του για να προστατέψει τα ευάλωτα πλάσματα αυτού του κόσμου.
Ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός έχει χωρίσει τα ζώα που σχετίζονται άμεσα με τον άνθρωπο σε δύο κατηγορίες. Από την μία τα ζώα συντροφιάς και από την άλλη τα ζώα που προορίζονται για τροφή. Είναι κατά τη γνώμη σας λογικός ένας τέτοιος διαχωρισμός, ιδίως από τη στιγμή που βλέπουμε ότι στην Κίνα, λόγου χάρη, οι άνθρωποι τρώνε τις γάτες, που για εμάς είναι κατοικίδια, ενώ στην Ινδία δεν τρώνε τις αγελάδες, που για εμάς αποτελούν κατεξοχήν βρώσιμο κρέας;
Ο άνθρωπος -κατά το συμφέρον του πάντα- έχει κατηγοριοποιήσει τα ζώα,σε ''συντροφιάς'',''τροφής'', ''ένδυσης'' ,''υπόδησης'',''έρευνας'', ''ψυχαγωγίας'' και τα εκμεταλλεύεται με πρωτοφανή εγωκεντρισμό, χωρίς αυτός να δίνει τίποτα σε κανένα άλλο πλάσμα. Έτσι και αλλιώς, οποιοσδήποτε διαχωρισμός,δεν έχει λογική βάση. Όλα τα ζώα πρέπει να ζουν ελεύθερα, γιατί γεννήθηκαν με το αναφαίρετο αυτό δικαίωμα, όπως και ο άνθρωπος.Στην Ελλάδα, πιο συγκεκριμένα, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, λατρεύει τα σκυλιά και τα γατιά, τα έχει σχεδον εξανθρωπίσει και ούτε καν υποψιάζεται πόση βία ασκεί καθημερινά στα υπόλοιπα είδη. Η τραγική ειρωνεία γίνεται φανερή με αυτούς που τρελαίνονται με τα περιστατικά βάναυσης κακοποίησης και ζητούν δικαιοσύνη, τη στιγμή που οι ίδιοι βασανίζουν και δολοφονούν τα ζώα τροφής και ένδυσης με τους πλέον ειδεχθείς τρόπους!! Αν αγαπάς λοιπόν ένα συγκεκριμένο ζώο,δεν πρέπει να αυτο-αποκαλείσαι ''φιλόζωος'', αλλά ''ειδιστής'' γιατί διαχωρίζεις τα είδη.
Τέλος, τι θα απαντούσατε σε κάποιον που θα σας έλεγε ότι "εδώ δεν έχουμε λεφτά να φάμε, θα δώσουμε στα αδέσποτα;"
Κανένας άνθρωπος με αληθινή αγάπη στην ψυχή, δεν θα έλεγε ποτέ αυτή τη φράση. Υπάρχουν άστεγοι που μοιράζονται ένα ξεροκόμματο με τα ζώα του δρόμου. Πάντα υπάρχει ένα μικρό υστέρημα που μπορείς να προσφέρεις σε αυτούς που το έχουν ανάγκη. Η πείνα, η δυστυχία και ο πόνος είναι κοινός σε όλα τα έμψυχα πλάσματα. Όταν αγαπάς, δεν κάνεις διακρίσεις. Τελικά μας νοιάζει αν ο διπλανός μας είναι πιο αδύναμος και πιο ευάλωτος; Όταν πεινάει, κακοποιείται, βασανίζεται,τον προσπερνάμε; Και ποιος είναι αυτός ο διπλανός μας; Ένα παιδί ή ένας ηλικιωμένος, που ζητουν βοήθεια με το στόμα; Ενα ζωάκι του δρόμου,που μας εκλιπαρεί με τα μάτια; Που η θλίψη και ο πόνος είναι αποτυπωμένα στο βλέμμα του; Πού ακριβώς τραβάμε τη γραμμή των κριτηρίων μας; Γιατί αυτός ο διαχωρισμός απέναντι στα ζώα; Η κρίση είναι η μεγάλη μας ευκαιρία για ριζική αλλαγή και επαναπροσδιορισμό της σχεσης μας με τα άλλα πλάσματα. Η ''ενσυναίσθηση'', που σημαίνει μπαίνω στη θέση του άλλου, ας γίνει οδηγός μας.
Ερωτήσεις: Λουκάς Οικονομάκης, Γιάννης Κτενάς
