*Ο τίτλος αποτελεί νύξη στον Αχιλλέα Κυριακίδη, και το, 33χρονο κείμενό του, «Εξωφρενικό Αριστούργημα» (εικαζόμενο – μιας και ΔΕΝ έφτασε να γυριστεί…)
***
Ελάχιστοι την έχουν δει ή, έστω, ακούσει. Σπανίως φιγουράρει στ’ αφιερώματα. Δεν είχε (μετρήσιμο) μπάτζετ, κι αγνοείται η εμπορική της αποδοχή. Πρωταγωνιστής: Ένας 13χρονος ερασιτέχνης, από τη Σιβηρία. Δεν απέσπασε διακρίσεις – τουλάχιστον, έξω απ’ των ίδιων της των «επενδυτών» (Βλ. σοβιετική γραφειοκρατία).
Το «Idi i Smotri», είναι τόσο μοναδικό, ώστε να μη μπαίνει στο ζύγι με κανένα, προγενέστερο ή μεταγενέστερο, φιλμ. Φυσικά, το ίδιο θα μπορούσε να λεχθεί και για τα «Σόδομα», του Pasolini, ή το «Lessons of Darkness», του Werner Herzog: Εμπειρία ζωής - πέρα και έξω απ’ το σινεμά!
Κι όμως, στην περίπτωση του Klimov, μιλάμε για fiction (ο Herzog δεν κατασκεύασε την οικολογική Αποκάλυψη του Kuwait – αν και τού πιστώνεται η μαρτυρία), και, παράλληλα, χάρμα οφθαλμών (o Pasolini σού καρφώνεται στο μυαλό για διαφορετικούς λόγους – κι όχι ως «έπος», «αριστούργημα» ή «υπερθέαμα»).
Ο Klimov, λοιπόν, έχτισε την Αποκάλυψή του, με τρόπο πληθωρικό, ιδιοφυή, νοσηρό. Παντρεύοντας ειδυλλιακές με γνήσια αποκρουστικές όψεις. Σουρεαλισμό μ’ ακραία αληθοφάνεια. Διηγήσεις, προσωπικά βιώματα, φαντασία. Ανατινάζοντας δάση, σκοτώνοντας (;) ζώα, χρησιμοποιώντας αληθινά πυρά, κινητοποιώντας στρατιές από κομπάρσους, φαντάρους, στρατιωτικά άρματα, όπλα. Εξαθλιώνοντας τους ηθοποιούς (o 13χρονος ήρωας υποβαλλόταν σε… υπνοθεραπείες)!
Ο θεατής ξεχνά, τάχιστα, την οθόνη του, κι αποδέχεται την πρό(σ)κληση - «Έλα Να Δεις» - στο χώρο και χρόνο του μακελειού. Μπορεί να κάνει κι αλλιώς;
Το πάτημα του «play», εδώ, ειν’ αμετάκλητο - Ωσαύτως με την ανθρώπινη Ιστορία (ζήτημα που θίγεται, στο φινάλε, μ’ ένα flash back πλάνων αρχείου).
Οι λεπτομέρειες περιττεύουν – εξ ου και δεν καταπιάστηκα μ’ αναλύσεις, trivia, βαθμολογίες. Κανείς δεν (θα ’πρεπε να) ψάχνει για πλανοθεσία, κίνηση μηχανής, ή μοντάζ. Ή δεύτερα επίπεδα ιδεών και συμβολισμών. Ούτε καν υποκριτική.
Η τελική αίσθηση σκιάζει τα πάντα (Εξ ου και συντάσσω τ’ άρθρο, τεμπελιάζοντας συνειδητά: Καμία έρευνα περιωπής. Η πρώτη – και μόνη – θέαση, με κάλυψε…)
Η ταινία δείχνει τον πόλεμο ωμά, μη διαθέτοντας την κινηματογράφηση του Storaro, τα εφέ, ή την οργάνωση παραγωγής και το μοντάζ του «Αποκάλυψη Τώρα». Η φρίκη σερβίρεται… saignant.
Κι όμως κάθε, μα κάθε, πλάνο, υποκρύπτει αιφνιδιασμό. Αλληλουχία εμπνεύσεων. Ο (εντελώς παρανοϊκός) ήχος - off, σε ξεναγεί σε μερική κώφωση και παράνοια. Ή λείπει, από ’κει ακριβώς που θα ’πρεπε να λείψει, επιτείνοντας την ανατριχίλα. Κι ενώ η κλιμάκωση σοκ και μεγαλείου δεν έχει τέλος, ενώ το «pause» έχει ολότελα αγνοηθεί, τα πάντα ξεφουσκώνουν μ’ ένα φτηνιάρικο, δυσανάλογο, ή οπωσδήποτε αχρείαστο φινάλε, που, ωστόσο, δεν ειν’ αρκετό για να αναιρέσει αυτό που μόλις είδες. Δηλαδή… τη μεγαλύτερη ταινία που γυρίστηκε ποτέ!
Πρωτοσκέφτηκα το εν λόγω φινάλε ως «ξεπούλημα», για διασφάλιση των (άφθονων) πόρων, από το Καθεστώς. Κι είπα… ΧΑΛΑΛΙ! Ωστόσο, η, φειδωλή, καριέρα του Klimov στάθηκε μπελάς για τους λογοκριτές – αποδυναμώνοντας την εκδοχή του «συμβιβασμού».
Εν τέλει, αποδεικνύεται πως παρενέβησαν για… αποτροπή της πολιτικοποίησης/ προπαγάνδας στον τίτλο (διασώζοντάς τον, αισθητικά)! Ο λογοκριμένος τίτλος ταυτίζεται με το φινάλε, άρα, δεν χωράει αμφιβολία: Πρόκειται για τα «πιστεύω» του Klimov. Ενός ανθρώπου που το μικρό του όνομα, Elem, προέκυψε απ’ τους Engels – Lenin – Marx (θα καταλάβετε, βλέποντας).
Ο Elem Klimov γύρισε το «Idi i Smotri» στα 52 του, κατόπιν 7ετούς σχεδιασμού και πλήθους εμποδίων. Πέθανε 70άρης (2003), μην έχοντας ξαναγυρίσει τίποτα. Το 2000 δήλωνε πως ό,τι ήταν δυνατό να κάνει, το ’χε ήδη κάνει…
