...ή πώς ένας αρχαίος Κινέζος ποιητής συνδέεται με μια ομπρέλα
Το Χονγκ Κονγκ, για την ακρίβεια η Ειδική Διοικητική Περιοχή του Χονγκ Κονγκ της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας όπως είναι το επίσημο όνομα του, προσαρτήθηκε στην Κίνα μόλις το 1997. Βρετανική αποικία από το 1842, μετά την ένωσή του με την υπόλοιπη Κίνα διατήρησε –τύποις, απ’ότι φαίνεται- έναν σχετικά υψηλό βαθμό αυτονομίας, παραμένοντας μια Ειδική Διοικητική Περιοχή. Μια «Μη κυρίαρχη μερική έμμεση δημοκρατία»... εντός της Λαικής Δημοκρατίας της Κίνας.
Αιώνες πριν τον Μάο, την Πολιτιστική Επανάσταση και το Κόκκινο Βιβλίο, το μακρινό 571 π.Χ., γεννήθηκε ο Λάο Τζι. Ο Λάο Τζι ασχολήθηκε μεταξύ άλλων με την ποίηση – ενδιαφέρον παρουσιάζει το απόσπασμα από το ποίημα του «Ο Κυβερνήτης»:
..."Όταν ο κυβερνήτης είναι δίκαιος ανεκτικός/ γίνεται ο λαός άδολος έντιμος αγνός/
Όταν ο κυβερνήτης είναι άκαμπτος σκληρός/ έλλειψη ελευθερίας νοιώθει ο λαός./
Η δυστυχία ενυπάρχει στην ευτυχία/ στην ευτυχία κρύβεται η δυστυχία./
Ποιος στην εντέλεια τη Νομοθεσία γνωρίζει; / Δεν είναι αυτό ο κανόνας την ζωή που καθορίζει;"
Το ταξίδι στον χώρο και το χρόνο μας φέρνει εν μέσω ψεκασμού χημικών και συλλήψεων έξω από την πόρτα του σπιτιού του σύγχρονου Κινέζου ποιητή Wang Zang, μια νύχτα του Οκτώβρη του 2014. Aστυνομική έρευνα, κατάσχεση υλικού και τριετής φυλάκιση. Ο λόγος μια φωτογραφία του Zang στον λογαριασμό του στο Twιtter: Mαύρα ρούχα, το ένα χέρι υψωμένο σε γροθιά με προεξέχον το αναμενόμενο δάχτυλο, το άλλο να κρατάει ένα καθημερινό αντικείμενο καθαρά χρηστικής σημασίας ως τα τώρα. Ένα αντικείμενο αμελητέο, συμπτωματικά (;) κατασκευασμένο πρώτη φορά στην Κίνα γύρω στο 3.500 π.Χ. που η Ιστορία του χρωστούσε, φαίνεται, επανανοηματοδότηση – καύσιμη ύλη για την εισβολή του στην χώρα των κινηματικών συμβόλων. Μια ομπρέλα.
Η σινοβρετανική Διακήρυξη εγγυήθηκε φαινομενικά έναν ικανοποιητικό βαθμό αυτονομίας στο Χονγκ Κονγκ, μια πόλη-κράτος με το σημαντικότερο εξαγωγικό λιμάνι της Κίνας, κάτω από ουρανοξύστες που φιλοξενούν όγκους διεθνών χρηματοοικονομικών συναλλαγών που δεν θα χωρούσαν στην επόμενη σειρά της παραγράφου. Το νομικό σύστημα, το νόμισμα (Δολάριο Χονγκ Κονγκ έναντι Γιουάν), η τελωνειακή πολιτική, οι πολιτιστικές αντιπροσωπείες, οι διεθνείς αθλητικές ομάδες του, οι νόμοι μετανάστευσης, όλα πλην της στρατιωτικής και διπλωματικής παρουσίας του, εξαρτώμενα από το ίδιο το Χονγκ Κονγκ. Δεν ακούγεται και τόσο άσχημο, δεδομένης της παραδοσιακά ασφυκτικής πολιτικής του Πεκίνου. Αν εξαιρέσει κανείς ότι η κυβέρνηση της Κίνας επιλέγει κατ’αποκλειστικότητα τους υποψήφιους Κυβερνήτες του Χονγκ Κονγκ. Και τους εκλέκτορες: 220.000 εντεταλμένοι από το Πεκίνο. Και το ότι οι κάτοικοι μπορούν να ψηφίσουν άμεσα μόνο για το 50% του κοινοβουλίου. «Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας», διαπίστωνε ο τραγικός πρίγκηπας Άμλετ...
Για το τί είναι το κίνημα της ομπρέλας, για τα όσα έγιναν στο Χονγκ Κονγκ της τελευταίες εβδομάδες και την αναλγησία, την βία και τις διώξεις που ακολούθησαν έχουν γραφτεί τόνοι. Κι αξίζει κανείς να το παρακολουθήσει, να δει την δουλειά που υπήρξε χρόνια στο παρασκήνιο ως την γιγάντωση της αντίδρασης και το πώς το αίτημα για δημοκρατία –ναι, μια δημοκρατία αστική, και φιλτραρισμένη ακόμη, δυτικέ μου καφενειακέ αναγνώστη- κρεμάστηκε ρέμπελο κι ατίθασο στην κορυφή των ουρανοξυστών σαν μπαϊράκι. Μια βροχερή μέρα, μετά την μερική ανάκληση της υπόσχεσης του Πεκίνου για πραγματικά ελεύθερες εκλογές το 2017, οι εργαζόμενοι σταμάτησαν να πηγαίνουν στην δουλειά και οι φοιτητές στα πανεπιστήμια. Οι ομπρέλες που κρατούσαν τους προστάτευσαν από τα δακρυγόνα της αστυνομίας και βάφτισαν το κίνημα που παρέλυσε το μεγαλύτερο χρηματοοικονομικό κέντρο της Ασίας με το βαθύ κι απόλυτο αίτημα για περισσότερη θεσμική αυτονομία, για δημοκρατία όχι πια «μη κυρίαρχη μερική έμμεση». Με τα συνθήματα να γράφονται στις ομπρέλες και τους δρόμους, τα διεθνή Μέσα ανησυχούν για την διατήρηση του γεωστρατηγικού στάτους του Χονγκ Κονγκ σαν χρηματοοκονομικό κέντρο και το πιο ενδιαφέρον, ίσως, είναι μια πτυχή που δεν έχει ακουστεί ακόμη όσο θα έπρεπε.
Όσο κι αν πλανάται το άρωμα της Τιεν-Αν-Μεν στην συνήθως υγρή, ζεστή, ράθυμη ατμόσφαιρα του Χονγκ Κονγκ, η έλλειψη δημοκρατικών θεσμών δεν είναι το μόνο που ωθεί τις κινητοποιήσεις. Το άρθρο του Toby Carroll, Καθηγητή του Πανεπιστημίου City του Χονγκ Κονγκ στον Guardian στρέφει εμφατικά την προσοχή στην τεράστια κοινωνική ανισότητα και τις ευκαιρίες που ολοένα λιγοστεύουν για τα μικρά και μεσαία στρώματα απορρίπτοντας ουσιαστικά κάθε παράθυρο για υπεραπλουστευτικές ερμηνείες των όσων συμβαίνουν. Σχεδόν το 20%, γράφει ο Carroll, ζουν βάσει στατιστικών κάτω από το όριο της φτώχειας, η πρόσβαση στην στέγαση – στέγαση ενός επιπέδου ολοένα χειρότερου για τα φτωχότερα στρώματα, δες εδώ τί ακριβώς είναι τα «σπίτια-κλουβιά» του Χονγκ Κονγκ»- γίνεται όλο και πιο δύσκολη και τα εισοδήματα τείνουν να μειώνονται τρομακτικά – η μελέτη της εισοδηματικής διασποράς μέσω συντελεστή Gini από τον Carroll είναι απόλυτα ενδεικτική. Τα συμφέροντα της ελίτ και της πλειοψηφίας των 7 εκατομμυρίων του Χονγκ Κονγκ βρίσκονται στην πιο πλήρη αντιδιαστολή από την προσάρτηση του στην Κίνα μέχρι σήμερα. Eπομένως, πίσω από τους δηλωμένους στόχους του κινήματος στο Χονγκ Κονγκ, αρχικά συνασπισμένου πίσω από την διακήρυξη του Occupy Central που καλούσε για πολιτική ανυπακοή και κατάληψη κυβερνητικών κτιρίων στο κέντρο ως την μεταρρυθμιστική αύξηση και διασφάλιση της δημοκρατίας στην περιφέρεια, υπάρχει βαθύτατη και επιτακτική η ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη σε μια κοινωνία που λόγω θέσης τελικά, κι όχι λόγω μιας ταξικής συνειδητοποίησης που ποτέ δεν είχε τα εχέγγυα να αναπτυχθεί, ωθείται να γεννήσει κοινωνικο-ιστορικά την νέα της θέσμιση μέσα από το εντελώς δικό της κι αδοκίμαστο συλλογικό κινηματικό πρόταγμα.
Η συνθετότητα των όσων συμβαίνουν στο Χονγκ Κονγκ δεν επιτρέπει την in vitro παρατήρηση μιας τόσο έντονης κοινωνικής διεργασίας –μια πόλη-κράτος, προπύργιο του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος στα πλαίσια, ωστόσο, του αυστηρού κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού της «Λαικής Δημοκρατίας της Κίνας» (sic), συνθέτει τις αντιφάσεις της και τείνει στο νέο που η ίδια κοιλοπονεί, το νέο που προηγούμενο δεν μπορεί να έχει λόγω των συνθηκών που το γεννούν: θα είναι χειρότερο ή καλύτερο, μα όχι ίδιο. Όταν ο Κορνήλιος Καστοριάδης εισήγαγε, με την “Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας», την δική του οντολογία με άξονα το ριζικό φαντασιακό όρισε πως η κοινωνία είναι αποτέλεσμα μιας φαντασιακής αυτοθέσμισης, επινοεί θεσμικά νέους κανόνες, την κοινωνική οργάνωση και συνοχή της με οδούς που συντρέχουν με το κοινωνικό-ιστορικό της μείγμα, δίχως απολυτοποιήσεις και εγκλωβισμούς σε παλιότερα σχήματα και θεωρητικά πάγια. Η δράση και η φαντασία των μελών κάθε κοινωνίας, αυτών που σαν τα στελέχη επιχειρήσεων του Χονγκ Κονγκ που έστησαν οδοφράγματα και φυλάχτηκαν με τις ομπρέλες τους από την βροχή των χημικών, δείχνουν εμφατικά την θέληση και την φαντασία τους να θέσουν το κοινωνικοπολιτικό τους πρόταγμα απελευθερωμένοι από όλα τους τα θεωρητικά και ιστορικοπολιτισμικά βαρίδια. Από την θεσμισμένη ετερονομία της σινοβρετανικής Διακήρυξης στην (περισσότερο, εν μέσω αστικών φαινομενικών αιτημάτων) αυτόνομη κοινωνία μέσα από την αναζήτηση για δημοκρατία, κρατώντας σφιχτά τον δεσμό με το αδοκίμαστο και προταγματικό τους μέλλον από τα μαλλιά εν μέσω κομφορμιστικών πομφόλυγων και αριστερής αμηχανίας.
Αυτές τις μέρες το Κίνημα της Ομπρέλας επιστρέφει, μετά από μια μικρή κάμψη. Πριν από μία ημέρα, η ομάδα Anonymous απείλησε να πλήξει τα υπουργεία Δημόσιας Τάξης, Αμυνας, Δικαιοσύνης της Κίνας και της Αστυνομικής Διεύθυνσης του Χονγκ Κονγκ. Την ίδια ώρα, το φοιτητικό κίνημα του Χονγκ Κονγκ συνεχίζει να πρωτοστατεί και ετοιμάζεται για μαζικές συγκεντρώσεις και την ενίσχυση της εκστρατείας μετά την νέα ματαίωση του διαλόγου με την κυβέρνηση συνεχίζοντας, μαζί με το Occupy Central, να αξιώνουν μεταξύ των παραπάνω και την παραίτηση του τωρινού Κυβερνήτη Λεούνγκ Τσουν-γινγκ. Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια η ανακοίνωση αυτή την εβδομάδα της εισαγγελίας του Χονγκ Κονγκ για την διενέργεια έρευνας μετά από αποκαλύψεις για τη δωροδοκία του κυβερνήτη με πέντε εκατομμύρια ευρώ, ως «δωράκι» για μια ρήτρα περί μη άσκησης ανταγωνισμού από αυστραλιανή εταιρία.
Ποιος στην εντέλεια τη Νομοθεσία γνωρίζει; /
Δεν είναι αυτό ο κανόνας την ζωή που καθορίζει;"
έγραφε ο Λάο Τζι
στα 500 π. Χ.
