Μια αλλόκοτη, στυλάτη, υποβλητική ταινία - με την οποία ο σύγχρονος Michelangelo αποχαιρέτησε τα ασπρόμαυρα. Το ίδιο θα ’κανε και ο Fellini, ένα χρόνο μετά. Με το 8 ½ (συγκρατήστε αυτή την πληροφορία…)
Μην έχοντας διατρέξει το σύνολο του έργου του, τολμώ να πω ότι η «Έκλειψη» μάς κοιτάζει απ’ την κορυφή (ο ίδιος, βέβαια, διαφωνούσε - τουλάχιστον παλαιότερα). Ή έστω, ερίζει με την «Κόκκινη Έρημο» - την πρώτη έγχρωμη ενός ζωγράφου, μετά από 9 μεγάλου μήκους ασπρόμαυρες fiction. Επιδαψίλευση αισθητικής (δείτε κι εδώ)! Φώτα πορείας για τον Αγγελόπουλο, τον Tarkovsky - και όχι μόνο.
Είχα την τύχη να πρωτοδώ το «L’ Eclisse» σε, ανεκτής ποιότητας, φιλμ, στο σχετικό αφιέρωμα του «Άστυ», το Σάββατο. Ιεροτελεστία, το κρακ-κρακ του προβολικού και το τρεμόπαιγμα. Σε μεταφέρουν κοντύτερα στο ’62 (ήτοι, παραπάνω από μισό αιώνα πριν).
Η αίθουσα, μισογεμάτη, πράγμα που με αιφνιδίασε θετικά. Κάμποσοι γενναίοι προσδέθηκαν απ’ τις 6 ως τις 12:30, για μία πτήση «Χωρίς Καμέλιες – Έκλειψη - Περιπέτεια». Ακόμη πιο ανέλπιστοι όλοι αυτοί…
Θ’ αρχίσω βέβηλα, ομολογώντας σας πόσο πολύ ΒΑΡΙΕΜΑΙ το «L’ Avventura». Με αποκοίμισε σπίτι μου, στις 15’’, μετά μ’ αποκοίμισε στις 40’’, με κούρασε και τώρα, στ’ άφθονα τετραγωνικά πανιού.
Φυσικοί (;), κατά διαστήματα, οι φωτισμοί, ολίγον τι «φλατ» (ιδίως στη θάλασσα και το νησί), ή, άλλοτε έντονοι, με βαριές (και, συχνά, διπλές) σκιές, σε ανοιχτόχρωμους, άδειους τοίχους. Απουσία εξέλιξης (ΟΚ, αναμενόμενη για Antonioni), αλλά και εντάσεων – εκπλήξεων – ανατροπών. Περιορισμένα τα στοιχεία κινηματογραφικής πρωτοπορίας.
Κι όμως, πρόκειται για την πλέον εγκωμιασμένη, απ’ τους κριτικούς, ταινία του (και η πρώτη που τον έκανε ευρέως γνωστό). Θερμά λόγια έχουν, επίσης, ειπωθεί από Αγγελόπουλο και Scorsese. Μεγάλη η χάρη τους, αλλά διαφωνώ - Παρά τις υπέροχες εικόνες και τα ευφάνταστα ερωτικά παιχνίδια, που διατρέχουν απ’ άκρου εις άκρον το φιλμ (πχ άντε, τώρα, να ξεχάσεις την «περικύκλωση» της Monica Vitti από μια ολόκληρη συνοικία άντρες, ή την αμερικάνα «συγγραφέα» - βίζιτα, ή τον 17χρονο ζωγράφο που «επιτίθεται» στις γυναίκες ολοταχώς, ή τον χαζο-πέφτουλα του τρένου, ή…. ή…)
Πάμε, τώρα, και στην «Έκλειψη»:
Με συνεπήρε, απ’ το πρώτο λεπτό!
Αντίθετα απ’ την «Περιπέτεια», εδώ δεσπόζει το στυλ (-στυλιζάρισμα). Ο αυθορμητισμός και ο (φωτιστικός) ρεαλισμός δίνουν τη θέση τους στον πλήρη έλεγχο, του Gianni di Venanzo. Η, παρορμητική διαπίστωσή μου ότι πρόκειται για «το καλύτερο ασπρόμαυρο που ’χω δει, μαζί με το 8 1/2», δικαιώθηκε, αφότου επέστρεψα σπίτι: Είναι ο ίδιος! Εκπληκτικός, όσο και παραγωγικότατος, διευθυντής φωτογραφίας -ως τα 45 του (Τότε που τον θέρισε η ηπατίτιδα…)
Στην ταινία, οι συνήθεις κενοί, βαριεστημένοι κι ανικανοποίητοι αστοί του Antonioni (προεξάρχουσας της μούσας του, Vitti) περιβάλλονται από ευθεία κοινωνικoπολιτική κριτική: Μια τυφλή λαγνεία για φράγκα, στη τζογαδόρικη -σχεδόν κτηνώδη- Αγορά. Ο ρατσισμός. Ο χυδαίος, σεξιστικός γιαπισμός. Η έρημη, απόκοσμη πόλη. Μια αόριστη απειλή, ή νέμεσις, που επικρέμεται πάνω της.
Προβολές sci-fi σε υπαρκτά, αστικά τοπία (το’ χουμε ξαναδεί, και στον Antonioni και στον Fellini, μ’ ανάλογη οξυδέρκεια). Μία γνήσια έκλειψη Ηλίου -τραβηγμένη επί τούτω, στη Φλωρεντία- που πετάχτηκε απ’ το μοντάζ!
Κι ένα φινάλε, από άλλο ανέκδοτο – εν μέρει αποκηρυγμένο απ’ το δημιουργό. Διάσημο κι αναγνωρισμένο, χρόνια μετά. Ατμόσφαιρα, χιούμορ, κάλλος (με πρωταγωνιστές Alain Delon - Monica Vitti, πώς θα μπορούσε να… αποφευχθεί;)
Overall:
Σπουδαίο ιταλικό σινεμά - με ντουμπλαρισμένα τα γαλλικά του Delon 🙂
Χρηματιστήριο–ζούγκλα και μία alien Ρώμη, σαν ερημιά - με ολίγη από… Αφρική! Οι επιρροές απ’ το Dolce Vita, σαφείς. Όσο και σεβαστές (δεν είναι, δα, μικρό πράγμα να σου στερούν το «φοίνικα» του ’60)!
ΥΓ-1: Μεγάλη μαγκιά, η, φαιδρά αφηρημένη (έως σουρεάλ), προσέγγιση του χρηματιστηρίου - παρότι ο ίδιος ο Antonioni είχε σπουδάσει οικονομικά! «Πού παν τα λεφτά που χάνονται (όταν καταρρέει ο δείκτης);», ρωτάει, μ’ αφέλεια η Vitti, ενώ κι ο «γάτος» Delon απορεί, με αμηχανία.
ΥΓ-2: Σύνδεση μιας νοσηρής κοινωνίας με την ανατριχίλα της Φύσης είδαμε και στο «Short Cuts», του Robert Altman (πιο βιβλικά, εκεί). Και, από άλλη σκοπιά, στο «Magnolia», ή και τον «Ψεύτη Ήλιο».
ΥΓ–3: Συγκλονιστικά στοιχεία, για την επαφή Antonioni – Fellini, τις ομοιότητες, τις επιρροές, τους κοινούς θαυμαστές, θα βρείτε εδώ: http://www.vanityfair.com/unchanged/2012/03/federico-michelangelo-201203
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ!
ΥΓ-4: Η έκφραση προσωπικών εντυπώσεων περί μεγάλων ταινιών (πχ «L’ Avventura»), επ’ ουδενί δεν θα ’στεκε ως «κριτική»! Απλά ως έναυσμα διαλόγου και προβληματισμού, είτε ως πρόσθετος θαυμασμός, προς άλλες (εν προκειμένω, το «L’ Εclisse»).
Τέλος, θεωρώ ανεπίτρεπτο το πετσόκομμα σκηνών, για λόγους συντομίας. Υπέπεσε στην αντίληψή μου, τουλάχιστον όσον αφορά την «Περιπέτεια»…
