«To "άλλο" σπίτι», από τη θεατρική ομάδα «Εν Δυνάμει»

Τα (αμέτρητα) είδη σπιτιών

Η ομάδα «Εν δυνάμει» ιδρύθηκε το 2008 από την Ελένη Δημοπούλου και τη Μαρία Ιωαννίδου, με την πεποίθηση ότι η ζωή είναι καλύτερη όταν τη μοιράζεσαι δημιουργικά και με στόχο την πλήρη ένταξη ατόμων με δυνητικές ικανότητες στην κοινωνία. Η ομάδα, που αποτελείται από νεαρούς καλλιτέχνες με και χωρίς αναπηρία, παρουσιάζει αυτές τις μέρες την παράσταση Το «Άλλο» Σπίτι, σε σκηνοθεσία της Ελένης Ευθυμίου, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.

Η παράσταση αποτελεί το δεύτερο μέρος της τριλογίας Το ‘Αλλο, Το Κανονικό που βασίζεται σε μία ιδέα της Ελένης Δημοπούλου, καλλιτεχνικής διευθύντριας της ομάδας. Έχει προηγηθεί ο Άνθρωπος ανεμιστήρας ή πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα, σκηνοθετημένος επίσης από την Ελένη Ευθυμίου, που ανέβηκε για πρώτη φορά στο Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς το 2014 και παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών το καλοκαίρι του 2015.

Η έρευνα για το χώρο (τον κλειστό του ιδρύματος ή τον - λιγότερο ή περισσότερο ανοιχτό - κοινωνικό χώρο) και την αναπηρία, ξεκίνησε από με την έκθεση Home?, Το μικρό-μικρό σπίτι, (Ιανουάριος 2015, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, εικαστική επιμέλεια: Θούλη Μισιρλόγλου). Τα μέλη της ομάδας συνέχισαν να εργάζονται για μήνες, συλλέγοντας μαρτυρίες, προσωπικές ιστορίες και εμπειρίες, ετοιμάζοντας τη μαγιά από την οποία προέκυψε το κείμενο του «’Αλλου Σπιτιού».

Το «’Αλλο» Σπίτι  ερευνά το χώρο και τη σχέση του με τα υποκείμενα, και θέτει  ερωτήσεις για το πως η αναπηρία και η εκτροπή από αυτό που ορίζεται ως κοινωνικά ‘κανονικό’ επηρεάζει ή/ και αποτυπώνεται σε αυτή τη σχέση. Η παράσταση ρωτά για ‘τους ανθρώπους που παραμένουν παιδιά’ ή θεωρούνται παιδιά ενώ είναι πια μεγάλοι. Τι είναι σπίτι για ένα ψάρι και ποιές ανάγκες θεωρούνται επιτακτικές από το σύστημα πρόνοιας για έναν άνθρωπο που ζει έξω από την οικογενειακή δομή; Πώς ζει ένας άνθρωπος στη σκιά των γονιών του και ποιό επίπεδο κοινωνικής ενσωμάτωσης πρέπει να κατακτήσει για να μπορεί να παρέμβει στον προσωπικό του χώρο; Κι εκείνος που δεν έχει σπίτι;

Το σπίτι μου είσαι εσύ

Μπήκα στους Εν Δυνάμει στα τέλη του 2014, μία ανάσα και δύο μήνες πριν παρουσιαστεί για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη ο Άνθρωπος ανεμιστήρας.

Την πρώτη μέρα γνώρισα την Ελένη (1) Δημοπούλου· θυμάμαι να μου ζητά να είμαι ειλικρινής, δημιουργική και να έχω χιούμορ. Τη δεύτερη μέρα, η Ελένη (2) Ευθυμίου μου γνώρισε τους συμπαίκτες μου. Θυμάμαι να γουρλώνω τα μάτια από περιέργεια, απορία και θαυμασμό και να προσπαθώ να καταλάβω πώς στο καλό λειτουργεί αυτή η ομάδα. Την τρίτη μέρα ήμουν μέλος της ομάδας. Δε θυμάμαι πολλά από εκεί και πέρα, παρά μόνο πως δεν προλάβαινα πια να σκεφτώ πώς λειτουργεί· απλά το έβλεπα να συμβαίνει, κάνοντάς το. Κι ενώ έχω περάσει περίπου δύο χρόνια συμβιώνοντας με την ομάδα, από την πρώτη πρόβα μέχρι και το τελευταίο ανέβασμα του Ανεμιστήρα στο Φεστιβάλ Αθηνών, όταν είδα για πρώτη φορά Το «Άλλο» Σπίτι στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών θυμήθηκα τις πρώτες αντιδράσεις μου και ένιωσα την ίδια περιέργεια, την ίδια απορία και τον ίδιο θαυμασμό, μαζί με αμέτρητη περηφάνεια.

Η παράσταση,  φέρνει την προσωπική, βιωμένη εμπειρία μπροστά στα μάτια του κοινού. Ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που καταφέρνει το «’Αλλο Σπίτι» είναι να μιλήσει ψύχραιμα, με ειλικρίνεια και με χιούμορ για το θέμα του. Είναι ένα σπίτι με ανοιχτές κουρτίνες, και με σκοτεινές γωνίες, φυσικά – όπως όλα τα σπίτια – που τις αποκαλύπτει όμως πρόθυμα και ανυπόκριτα. Σε κανένα σημείο ο θεατής δε νιώθει να κοιτά με το άρρωστο μάτι του κουτσομπόλη γείτονα κολημμένο στην κλειδαρότρυπα, ή από το ψηλό βάθρο που τοποθετεί κανείς το κοινό του όταν ποντάρει στον οίκτο και τη συγκατάβασή του.  Αντίθετα, οι εικόνες, ο λόγος και η μαρτυρία, κομμάτια της πραγματικότητας και του μύθου, είναι μπροστά μας, κάποτε συγκινητικά, κάποτε αστεία και πάντα ανθρώπινα.

"Ξένος εγώ, ξένος πολύ"

Με τον τρόπο αυτό, η παράσταση μιλά για τον μυθικό Άλλο, τον αιώνιο ξένο κάθε μεγάλου και μικρού σπιτιού, αυτόν που ζει στην σκιά των γονιών του και κάνει πλιάτσικο στο ψυγείο κι εκείνον που είναι Άλλος (και βασιλιάς) χωρίς σπίτι ή πατρίδα. Μιλά για το δικαίωμα υπάρχει κανείς όπως θέλει, με αυτόν που θέλει, στον χώρο που θέλει και για την αναγνώριση της ύπαρξης του Άλλου στο δημόσιο χώρο· για την ανάγκη των ανθρώπων να είναι διαφορετικοί και την προσπάθειά τους να μοιάζουν ίδιοι. Ο θεατής δε βλέπει απλά τον εαυτό του στη σκηνή μαζί με την ομάδα αλλά καταλαβαίνει επίσης πως το ‘κανονικό’ και το ‘Άλλο’ τον πνίγουν· πάντα τον έπνιγαν, αλλά έπρεπε κάποιος να του το θυμίσει.

Το άλλο σημαντικό κατόρθωμα της παράστασης για μένα, είναι η άσκηση των θεατών της στην ομορφιά. Άκούμε μισαλλόδοξες κρίσεις κρυμμένες πίσω από τη δικαιολογία της αισθητικής του καθενός καθημερινά. Το «Άλλο Σπίτι» είναι  λοιπόν μια καταπληκτική άσκηση αισθητικής, μια τρανταχτή απόδειξη ότι η ομορφιά δεν έχει πάντα τη μορφή που περιμένουμε. Αν δεν τη βλέπουμε στα σώματα που χορεύουν και διεκδικούν τις ανάγκες τους, στα ωραία χέρια ενός αγοριού και στο αγόρι που τα κρατάει, στο κορίτσι που ζητά τον έρωτα χωρίς να χαμηλώνει τη φωνή της, αυτό δε λέγεται προσωπική αισθητική και ευαίσθητο γούστο αλλά τυφλότητα.

Με λίγα λόγια, δεν πιστεύω πως το «Άλλο Σπίτι» κι οι Εν Δυνάμει, προσπαθούν να ‘ευαισθητοποιήσουν’ κανέναν. Τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που χρησιμοποιείται η λέξη σε καμπάνιες κοινωνικής ευθύνης και τηλεοπτικές εκπομπές (γιατί, έχει κάτι το χυδαίο κι η λέξη συγκίνηση ακόμα όταν ακούγεται σε δελτία ειδήσεων).  Το σκηνικό και εξωθεατρικό κατόρθωμα των Εν Δυνάμει, όπως θυμάμαι την αγαπημένη μου σκηνοθέτριά τους να μου λέει,  είναι ότι δείχνουν στην πράξη πως αυτά που διεκδικούν γίνονται: μπορούν να συμβούν και συμβαίνουν.

Το «Άλλο» σπίτι - ταυτότητα παράστασης

Σύλληψη: Ελένη Δημοπούλου, Σκηνοθεσία & Μουσική: Ελένη Ευθυμίου, Έρευνα & συγγραφή κειμένου: Ελένη Ευθυμίου & ομάδα «Εν δυνάμει», Δραματουργική επεξεργασία: Σοφία Ευτυχιάδου, Σκηνικά: Richard Anthony, Κοστούμια: Λώρα Άννα Λούκας, Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης, Χορογραφία & διδασκαλία κίνησης: Μέλπω Βασιλικού, Βιττόρια Κοτσάλου, Οπτικό περιβάλλον & βίντεο: Δημήτρης Ζάχος, Σχεδιασμός ήχου & ενορχήστρωση: Οδυσσέας Γκάλλιος, Οργάνωση παραγωγής: Κώστας Ιορδάνου, Βοηθός σκηνοθέτη: Σοφία Αντωνίου, Βοηθός σκηνογράφου: Ζωή Τζήκα, Βοηθός ενδυματολόγου: Σοφία Πατσινακίδου, Κατασκευή κοστουμιών: Παρασκευή Ορφανίδου, Projection mapping: Σπύρος Κουδουνάς, Animation: Τατιάνα Εικοσιδυού, Διεύθυνση φωτογραφίας βίντεο: Μιχάλης Γιαγκουνίδης, Ιορδάνης Θεοδοσιάδης, Βασίλης Χριστοδούλου, Βοηθός σχεδιασμού ήχου: Γιώργος Χωλόπουλος, Καλλιτεχνική διεύθυνση ομάδας «Εν δυνάμει»: Ελένη Δημοπούλου

Ερμηνεύουν: Κλειώ Αντωνοπούλου, Βάσω Ασίκογλου, Μαρία Δαχλύθρα, Ελευθερία Δρακουλίδου, Μαργαρίτα Καϊναδά, Άννα Καλίντσεβα, Αναστασία Καρυοφύλλη, Ευαγγελίνα Καρυοφύλλη, Μαρία Κολτσίδα, Βαγγέλης Κοσμίδης, Ηλίας Κουγιουμτζής, Γιώτα Κουϊτζόγλου, Νίκος Κυπαρίσσης, Άγγελος Κωνσταντίνου, Λωξάνδρα Λούκας, Δημήτρης Λύρας, Δημήτρης Μέξης, Θάνος Νανάσης, Μιχάλης Ντολόπουλος, Ντίνος Παπαγεωργίου, Βασίλης Πέτρου, Ζωή Τζήκα, Αλέξανδρος Χάτσιος

*τελευταίες παραστάσεις στην Αθήνα:
Σάββατο 23 & Κυριακή 24 Ιανουαρίου στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση.