Πόσος καιρός περνάει μέχρι να ξαναβρείς κάτι αληθινά όμορφο που να σου κεντρίζει την προσοχή με την απλότητα του, και τις αισθήσεις με τη μουσική, τα χρώματα, την λιτότητα των πραγμάτων και τη σφοδρότητα των καταστάσεων; Συμβαίνει κάθε τόσο, δεν ξέρεις πότε και πώς, αλλά ξέρεις πως είναι σπάνια. Μιά φορά στο τόσο, έρχεται από κεί που δεν το περιμένεις η αλλαγή στην οπτική γωνία που θα αλλάξει ακόμα και την συνήθεια της παρατηρητικότητάς σου. Πόσο συχνά σκεφτόμαστε το δίκαιο, την ελευθερία μας, την ασφάλειά μας, τη χαρά του να είμαστε με τους δικούς μας ανθρώπους και την ελευθερία έκφρασης σε πολλαπλά επίπεδα; Κάθε μέρα. Και όμως, αλήθεια, κάθε πότε εκτιμάμε πραγματικά τη δυνατότητα των πιό πάνω αγαθών; Το ερώτημα ισοδυναμεί με αυτή την έκφραση: Κάθε πότε τις ζούμε πραγματικά; Δηλαδή τις βυζαίνουμε, τις απολαμβάνουμε και ευγνωμονούμε τον Θεό, την κοινωνία, την οικογένειά μας ή και εγώ δεν ξέρω τί άλλο ; Σπανίως, είναι η απάντηση.
"Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή" , Θούριος, Ρήγας Φεραίος. Είδα το "12 χρόνια σκλάβος ". Μια λιτή ταινία, χωρίς εφέ και σχετικά γνωστό κάστιγκ, με ένα μικρό, και, θα έλεγες, συμβολικό budget 20 εκατομμυρίων. Η αλήθεια είναι πως είμαι φιλύποπτος απέναντι στις υπερβολικές αντιδράσεις μιας νέας ταινίας, είτε είναι εγκωμιαστικές είτε λιβελικές είτε αμφισβητήσιμες. Δεν μου αρέσουν οι "μόδες", με την μανία της υπερπροβολής, της μίμησης και της μαζικής υστερίας. Πολλές φορές στην πάροδο του χρόνου αποκαλύπτεται η μετριότητα της ποιότητας, και έτσι παραδίδεται στα χρονικά αυτό το φαινόμενο ως ένας διάττοντας αστέρας. Δεν μιλάω για το "12 χρόνια σκλάβος" , αλλά γενικότερα για την φύση της "μόδας".
Αυτή η ταινία απ' την αρχή ξεκινάει χωρίς μεγάλες υποσχέσεις για οπτικοακουστικά θαύματα της ψηφιακής τεχνολογίας. Είναι ξεκάθαρο πως το πεδίο δράσης είναι και θα παραμείνει ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο. Δηλαδή προσδιορισμένο αλλά και άπειρο ταυτόχρονα, όπως και η συμπεριφορά του ανθρώπου. Γλυκό και πικρό, γιατί οι διαψεύσεις εξαλείφουν τις ελπίδες χωρίς την παραμικρή ευαισθησία.Η Αμερική των μέσων του 19ου αιώνα σκιαγραφείται μπροστά μας από έναν καλλιτέχνη που έχει πάρει την απόφαση να μην παρασυρθεί σε υπερβολικούς συναισθηματισμούς. Κάτι τέτοιο δεν επιδιώκεται γιατί είναι ψεύτικο. Υπάρχουν όλοι οι χαρακτήρες μέσα. Βίαιοι και ψυχοπαθείς ιδιοκτήτες φυτειών, υποκριτές θεοσεβούμενοι που για το κέφι τους λιώνουν τους ανθρώπους σαν σκουλήκια. Συμβιβασμένοι σκλάβοι, που δίχως να έχουν γνωρίσει τίποτα πιό ευγενικό απ'το μαστίγιο, γλείφουν τα χέρια των αφεντάδων. Ψευτοχριστιανοί, απάνθρωποι, βιασμένες γυναίκες, απατημένες γυναίκες, εξαπατημένοι φίλοι. Όλα,γιατί όλα είναι μέσα στη ζωή. Και επίσης φίλοι, ξεχασμένες αναμνήσεις πιά, φαντάσματα του παρελθόντος που ζωντανεύουν με ελπίδα για τον σχεδόν τελειωμένο και ξεχασμένον απ'όλους Σόλομον.
Όπως στις "Μάγισσες του Σάλεμ", την ταινία που παίζει ο Ντάνιελ Ντέι Λιούις, έτσι και σε αυτήν βλέπουμε μια Αμερική που έχει ορθωθεί πάνω σε θεμέλια με χαωτική απόσταση μεταξύ των υλικών. Από την μία ο "προοδευτικός" βορράς και από την άλλη ο "μεσαιωνικός" νότος. Και ανάμεσά τους οι άνθρωποι να εξοντώνονται σαν μυρμήγκια, ή μάλλον, να καίγονται σαν κάρβουνα για την μηχανή της επικράτησης. Στην μία πολιτεία επιτρέπεται η δουλεία, στην άλλη όχι. Στο ένα μέρος είσαι "ασφαλής", ενώ στο άλλο ένα εκμεταλλεύσιμο αντικείμενο. Σε κάθε φράση, σε κάθε πρόταση, σε κάθε νεύμα ή κίνηση των λευκών αφεντάδων γίνεται εξοργιστικά αισθητή η διπροσωπία και υποκρισία των "μορφωμένων ανθρώπων". Απ'τη μία η Αγία Γραφή που γίνεται η εξαγνιστήρια κολυμβήθρα των πράξεων, και απ'την άλλη ο "Αραποθραύστης" αφέντης. Θλιβερή ανθρώπινη κατάσταση. Ανθρώπινη. Που αυτό σημαίνει οτι εμπεριέχει και την λύτρωση κάπου βαθειά μέσα της. Ενδεχομένως, ο τροχός της Τύχης να αλλάξει κατεύθυνση και δύναμη και φορά.
Ο σκλάβος εξωθείται σε εξευτελιστικές πράξεις, που σκοπό έχουν να τον κάνουν να χάσει τον αυτοσεβασμό και την αυτοεκτίμηση. Να καταλάβει οτι είναι "αντικείμενο". Και να παραμείνει σε αυτή την κατάσταση εθελούσια, γιατί δεν έχει που να πάει ή ποιόν να βρεί. Επειδή είναι ο Κανένας, μια αναλώσιμη προέκταση του δουλοκτήτη. Ένα ευνουχισμένο ανθρωπάριο. Ρομπότ(σκλάβος). Και το αφεντικό, ενώ βιάζει και σκοτώνει στο ξύλο τις γυναίκες, ενώ καταπατά κάθε ηθικό νόμο και σκοτώνει με ευχαρίστηση κάθε έννοια ελέους μέσα του, όταν κινδυνεύει να μην βγάλει σπόρο το χωράφι του, να σκέφτεται με ειλικρινή αναισθησία:
"O Θεός έστειλε μάστιγα για να με τιμωρήσει. Τι έχω κάνει για να με μισεί τόσο ο Θεός;"
Παράλογοι και ψυχοπαθείς ανθρώποι, που όμως κρατάνε το μαστίγιο.
Η χολιγουντιανή αυτή δραματική ταινία που βγήκε εν έτει 2013, μέσα στην πλημμυρίδα των υπερκοστολογημένων ταινιών και των εντυπωσιακών ψηφιακών μέσων, είναι μία υπενθύμιση πως το ποιοτικό έργο δεν είναι εξαρτημένο από την βοήθεια των χρημάτων ή των ονομάτων.Υπενθύμιση να θυμόμαστε πως και το θέατρο - ένα ύψιστο αγαθό πνευματικής δημιουργίας και απόλαυσης - είναι απλό(αλλά όχι απλοϊκό) και ταυτόχρονα σφοδρό. Γιατί εκεί πήγε το μυαλό μου. Σε ελληνικά δραματικά έργα και σαιξπηρικά δράματα. Εκεί που ένα σανίδι φτάνει για να χωρέσει όλο τον κόσμο, με τις δημιουργίες και τις συγκρούσεις που φτιάχνονται μπροστά στα μάτια μας. Με απλότητα, σοβαρότητα και κατάθεση ψυχής.
