Blast from the Past

V for Vendetta: Ο φιλόσοφος τρομοκράτης‏

Ο πραγματικός Guy Fawkes δεν ήταν μαχητής της ελευθερίας. Ήταν ένας καθολικός που εμπλεκόταν σε μια συνωμοσία με στόχο την ανατίναξη της Βουλής των Λόρδων και τον θάνατο προτεσταντών, συμπεριλαμβανομένου και του βασιλιά Ιακώβου Α'. Όλο το σχέδιο προδόθηκε και η συνωμοσία αποκαλύφθηκε. Από τότε, η 5η Νοεμβρίου γιορτάζεται στην Αγγλία με φωτιές, στις οποίες καίγονται ομοιώματα του Γκάι Φοκς, παρ' όλο που ο ατυχής Φοκς έπαιζε ουσιαστικά εντελώς δευτερεύοντα ρόλο στην «Προδοσία της Πυρίτιδας» όπως την έλεγαν την εποχή εκείνη. Αρχηγός ήταν ο Ρόμπερτ Κέιτσμπι.

Το V for Vendetta έχει μια ρομαντική προσέγγιση της ιστορίας του Φόκς, προσηλωμένη στα ιδεώδη της ελευθερίας. Προσωπικά, δεν με πειράζει καθόλου που δείχνει έτσι τον Φοκς και αφήνει στον θεατή την εντύπωση ενός επανάσταση, παρ' όλο που ξέρω πως δεν ήταν κάτι τέτοιο. Μία απολυταρχική εξουσία έχει πάρει τα ηνία σε μια Αγγλία του μέλλοντος που φαίνεται να είναι κλειστή και παγιωμένη στο σύνθημα « Δύναμη μέσω της ενότητας, ενότητα μέσω της πίστης». Αντίστοιχο του χουντικού «Ησυχία, Τάξη, Ασφάλεια». Η υποταγή αποτελεί την επίσημη και μοναδική πολιτική της χώρας, και όποια άλλη ενέργεια ξεφεύγει από αυτόν τον απόλυτο κανόνα, συλλαμβάνεται και εκτελείται. Ο V εμφανίζεται ως ο αποσταθεροποιητής αυτής της καταπιεστικής αρχής. Θέλει να διαβρώσει το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα και να το ρίξει εκ θεμελίων για να μπορούν οι πολίτες να κάνουν μια καινούργια αρχή.

Ο ίδιος ήταν ένα πειραματόζωο στα χέρια της κυβέρνησης, που κατάφερε να επιβιώσει. Ζώντας στην ανωνυμία και στην αφάνεια, δημιουργεί ρωγμές στο καχύποπτο προς όλους στρατοκρατούμενο κράτος. Ανατινάσσει κτήρια και δολοφονεί τους σκληρούς πυρήνες του κόμματος με κίνητρα αντεκδίκησης και αποκατάστασης της δικαιοσύνης. Ορισμένες φορές παρασύρεται από την μανία του να εκδικηθεί και τα πράγματα τα βλέπει κάτω από το πρίσμα των εμπειριών του, που του υπενθυμίζουν συνέχεια πως υπέφερε πολύ απ' τους βασανιστές του. Μια κοπέλα, η Ivy που θα βρεθεί τυχαία στον δρόμο του θα σταθεί η κρυφή του συνεργάτις, μια βοήθεια απέναντι σε απρόσμενα εμπόδια που αναφύονται.

Τα περισσότερα στοιχεία για τη ζωή του πριν τον αναγκαστικό του εγκλεισμό σε ένα ίδρυμα πειραματικών μελετών είναι άγνωστα. Ομίχλη κρύβει το πρόσωπό του, αλλά όχι και τις προθέσεις του, που είναι ξεκάθαρες. Γενικά αυτά που γίνονται στην ταινία είναι μάλλον απίθανο να γίνουν στην πραγματικότητα. Λόγω πολλών κενών και ανεξήγητων εκβάσεων απλά δεν γίνονται. Πιο ενδιαφέροντες είναι οι χαρακτήρες και οι καταστάσεις που εκτυλίσσεται το έργο. Το σκηνικό θυμίζει πολύ το «1984» του Τζώρτζ Όργουελ και κάτι από τον «Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο» του Άλντους Χάξλεϋ. Έργα δυστοπικά, που φαντάζονται το μέλλον της ανθρωπότητας σκοτεινό και περιτριγυρισμένο από την συνεχή παρακολούθηση των δυναστών της. Ενώ όμως σε αυτά δεν υπάρχει ευτυχής έκβαση των γεγονότων και των προσώπων που θέλουν να αλλάξουν τη δυστυχία μέσα στην οποία ζουν, στο V forVendetta, ο αγώνας του V και τα ιδεώδη της ελευθερίας κερδίζουν την τελική μάχη με την καταπίεση.

Πολλές είναι οι ομοιότητες της ταινίας με ιστορικά παραδείγματα που βρίσκουν το αντίστοιχό τους. Ο καγκελάριος Σάτλερ παραπέμπει στον καγκελάριο Χίτλερ, η δομή της πολιτικής του κόμματος θυμίζει την πρακτική των φασιστικών κρατών της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Γερμανίας του Μεσοπολέμου. Τα κτήρια και τα σύμβολα του παρελθόντος χαρακτηρίζονται ως "παρακμιακά" από την πολιτική του κόμματος, και έχει μπει σε πρόγραμμα μια εκ νέου αναδόμηση της πόλης. Όλοι παρακολουθούνται από το κράτος, που διατείνεται πως είναι ο θεματοφύλακας της ασφάλειας και της εθνικής υπερηφάνειας. Ακόμα και η νομιμοποίηση της εξουσίας των καταπιεστών έγινε μέσω εκλογών που έδωσαν την θεσμική ισχύ στο κόμμα για να επιβάλλει τα Πιστεύω του. Έτσι όπως είχε γίνει με τις εκλογές του '33 στην Γερμανία και την άνοδο των Ναζί.

Ο V χαρακτηρίζεται ως τρομοκράτης. Έχει όμως τα χαρακτηριστικά του τρομοκράτη, έτσι όπως τον ξέρουμε; Ο V είναι ένας καλλιεργημένος στοχαστής που παραθέτει ολόκληρους μονολόγους από τον Σαίξπηρ. Πραγματικά, ποιος σκληρός τρομοκράτης κρύβει έναν ευαίσθητο ποιητή μέσα του;  Το σπίτι του είναι ένα απέραντο μουσείο όπου φιλοξενεί χιλιάδες τόμους βιβλίων, σπάνια έργα ζωγραφικής και γλυπτικής και διασώζει την πνευματική παραγωγή των προηγούμενων αιώνων της ανθρωπότητας. Άμα παρατηρήσουμε τους τρομοκράτες του ISIS, που βγαίνουν όλο και πιο συχνά στις τηλεοράσεις ανατινάσσοντας ανθρώπους και μνημεία, θα δούμε το ακριβώς αντίθετο από αυτόν τον φανταστικό χαρακτήρα. Είναι υπαρκτοί, μισαλλόδοξοι, απάνθρωποι και καταστροφείς. Όταν ο V σκοτώνει τους παλαιούς βασανιστές του το κάνει με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην πονέσουν. Δεν σκοτώνει από ευχαρίστηση, αλλά από αναγκαιότητα. Οι επιθέσεις του είναι απόλυτα στοχευμένες και προσωποποιημένες. Δεν ανατινάσσει κατοικήσιμα κτήρια ούτε δημόσιους χώρους που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή αθώων.

Ο κεντρικός προβληματισμός της ταινίας είναι η σύγκρουση ανάμεσα στην ασφαλή υποταγή και την επικίνδυνη ελευθερία. Αρκετά ξεκάθαρο ζήτημα, που στις περισσότερες των περιπτώσεων θα συμφωνούσαμε πως αξίζει η προσπάθεια της επανάστασης για το μέγιστο αγαθό της ελευθερίας ενάντια σε έναν καταπιεστή. Το μεγάλο όμως πρόβλημα που συνοδεύει τις πράξεις του "τρομοκράτη" είναι το θέμα της αυτοδικίας. Εφόσον κανένα δικαστήριο δεν πρόκειται να απονείμει αυτό που αξίζει στους καταχραστές της εξουσίας, μιας και οι ίδιοι ελέγχουν τις δικαστικές αρχές, ποιο άλλο μέσο απομένει παρά η ατομική δράση; Eδώ περιπλέκονται αρκετά τα πράγματα. Αν σκεφτούμε πως ιστορικά αναγνωρίζουμε και τιμούμε  την αναγκαιότητα των τυραννοκτόνων, από τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα μέχρι τον υποψήφιο τυραννοκτόνο Παναγούλη, αλλά κανείς μας δεν συμφωνεί σε αυτή την πράξη αν πρόκειται να την εκτελέσει ο ίδιος, τότε βλέπουμε πόσο συγκρουόμενες είναι οι κοινωνικές απαιτήσεις με τις προσωπικές στάσεις.

Προς το τέλος της ταινίας βλέπουμε την δοκιμασίας της Ivy. Έχει φυλακιστεί από την αστυνομία, και βασανίζεται για να ομολογήσει ό,τι ξέρει. Αφού την απειλούν πως θα την εκτελέσουν αν δεν συνεργαστεί, περνάει μία δοκιμασία που σφυρηλατεί τον χαρακτήρα της. Μέσα από τις στερήσεις και τον πόνο επανεκτιμά την ελευθερία και τις αξίες της ζωής. Η ίδια φτάνει στο σημείο να μην φοβάται πλέον τον θάνατο, και αυτό την οδηγεί αναπάντεχα στην λύτρωση. Είναι πλέον ελεύθερη γιατί δεν την σκιάζει ο φόβος του θανάτου. Και όταν εμφανίζεται ο V και της λέει πως όλα τα βασανιστήριά της έγιναν από αυτόν για να δει αν θα αντέξει και θα γίνει κάτι ανώτερο ή θα λυγίσει μπροστά στον πόνο, δεν πιστεύει αυτό που ακούει. Στην αρχή τον μισεί, επειδή δεν το ήξερε. Αν το ήξερε όμως, δεν θα ήταν αυθεντικό και ειλικρινές. Και έτσι, μετά από σκέψη και οδύνη εκτιμάει αυτό που πέρασε.

Σχετικά με τον αρθρογράφο

Π.Βρεττάκος