Καμιά τρομερή φιλοδοξία, δεν τοποθετούμαι ως αυθεντία, απλά μου έτυχε προσφάτως φίλος κατά τ' άλλα γάτος να μου δηλώσει ευθαρσώς πως τον Coltrane δεν γνωρίζει, κι επειδή τόχω μετερίζι να κοινωνούνται αφειδώς του καθενός οι μικρογνώσεις βάζω λίγη τζαζ σε στρώσεις ώστε αναγνώστη να ενδώσεις και ν' αποκτήσεις μια εικόνα περί του τελευταίου αιώνα.
0. Ως βαθμός μηδέν, λοιπόν, το ragtime του Scott Joplin [αρχές 20ού αιώνα]. (Θυμάμαι ακόμα μια χαρακτηριστική επιστημολάγνα υπερμπαρούφα στο Βήμα, όπου ο συντάκτης τον είχε μπερδέψει με τη Janis Joplin, με ξεκαρδιστικά αποτελέσματα.)
1. Ένα best του Jelly Roll Morton [live 1926-30] (κοντά σε άλλες κλασικές συλλογές), η απαρχή του πράγματος· μαζί ένα κειμενάκι ιστορικού ενδιαφέροντος, που παρέχει ενδιαφέρον συγκείμενο διαχρονικοποίησης.
2. Ο πιο ευχάριστος τύπος όλων των εποχών; Πιθανώς· Louis Armstrong, The Best of Hot5 & Hot7 [1926-1928] και έξτρα Ella Fitzgerald and Louis Armstrong [1956] –αφενός οι φωνές δεν είναι το φόρτε μου, αφετέρου δεν είμαι κουφός.
3. Αφού ειμαστε εδώ, έρχεται βέβαια μετά η Billie Holiday, σε ένα Best [1937-1958] με μια κάποια χρονολογική αφήγηση και δώρο ένας ύμνος από τον Gil Scott-Heron και μια μυθιστορηματική-χαρακτηρολογική χρήση στο Berlin του Lou, ως ενδείξεις του ιστορικού αποτυπώματος.
4. Τι να συνοψίσεις από τον Duke Ellington; Αν και αυτό το Best [κυρίως δεκαετία του '40] είναι πετσοκομμένο, έχει αρκετές από τις εκτελέσεις που άκουγα από μικρός… Μπόνους εδώ το υπερκλασικό live Ellington At Newport [1956].
5. Περνώντας στη μεσαία περίοδο και στο bebop των Charlie Parker (Bird), Dizzy Gillespie κ.λπ.: Bird & Diz [live 1950] ή The Quintet - Jazz at Massey Hall [1953] ίσως –με το γελοίο lineup Dizzy Gillespie (tp), Charlie Parker (as), Bud Powell (p), Charles Mingus (b) και Max Roach (dr).
6. Ο αστειότερος για να διαλέξει κάποιος ένα άλμπουμ είναι ο Miles Davis, αλλά το Kind of Blue [1959] σώζει κάπως το πράγμα ως κλασικότερη υποψηφιότητα για το «καλύτερο τζαζ άλμπουμ». Θα προσθέσω μόνο το αναπόφευκτο Bitches Brew [1970] που έκανε κακό χαμό όταν βγήκε με τις κιθάρες, τις μη-μελωδικότητες και όλες αυτές τις ιστορίες του, και πλεονάζοντας, το αγαπημένο On the Corner [1972].
7. Ουκ ολίγα έργα του Charles Mingus θα μπορούσαν να βρουν θέση εδώ, αλλά το Ah Um [1959] συνιστά μάλλον το πιο μεστό έργο της ιδιοσυγκρασιακής κατεύθυνσης που πήρε αφού μισοκρέμασε τα bop γάντια του (βλ. 5 παραπάνω) και προέβη σε ένα Aufhebung του big band και του bop. Για τις πύλες που εδύνατο να διαβαίνει κατά βούληση αυτός ο κοντραμπασίστας-συνθέτης-μανιακός, αξίζει κανείς ν' ακούσει και το σόλο πιάνο άλμπουμ του [1963].
8. Το Free Jazz [1961] του Ornette Coleman, ηχογραφημένο με ένα κουαρτέτο σε κάθε κανάλι, είναι από τις πιο ριζοσπαστικές ηχογραφήσεις της τζαζ, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό· αν και το σποτ αυτό θα πήγαινε εξίσου άνετα στο The Shape of Jazz to Come [1959]. Στο βίντεο του FJ που παρατίθεται θα βρείτε ένα πολύ χρήσιμο σχόλιο του χρήστη Ryan Stoyer που βοηθάει να βγάλει κανείς άκρη με το τι ακριβώς κάνουν αυτοί οι φαινομενικά βλαμμένοι κύριοι.
9. Τα σχόλια περιττεύουν για το Monk's Dream [1963] και γενικά για τον Thelonious Monk, μα αξίζει να τον δει κανείς live [1963] για να καταλάβει για τι άτομο μιλάμε. Στην περίπτωση που θεωρήσουμε ότι ο Monk εκτυλίσσεται ενδιαρκώς και όχι άχρονα, και για να μην ξεγελάσει η ημερομηνία του MD (αφού ο Monk σαφώς και προηγείται ιστορικά του Coleman και κατά κάποιον τρόπο και των Miles και Mingus), ρίχνω και το Brilliant Corners [1956]. Αν δεν δείτε το live, ρίξτε τουλάχιστον ένα προσεκτικό βλέφαρο στο εξώφυλλο του Underground εδώ από πάνω.
10. Από όσους και όσες αναφέρονται εδώ, ο Albert Ayler είναι αυτός που θα μπορούσε πιο εύλογα να παραλειφθεί, αλλά στο Spiritual Unity [1964] ο τύπος κάνει άλλα κόλπα, κυρίως με την έμφαση που δίνει στο χρώμα, καθώς διαλύει χαρωπά τα πάντα στα βασικά τους συστατικά με το τρίο του. Όπως ο Bird κι ο Trane, πέθανε νέος.
11. Ο αφορμή-του-κειμένου-Coltrane είναι ο δεύτερος, μαζί με τον Miles, για τον οποίο η επιλογή ενός και μόνο άλμπουμ μοιάζει αδύνατη, αλλά με το μαχαίρι στον λαιμό ιδού το Love Supreme [1965], αν μη τι άλλο ως συμπύκνωση των αιτίων της αγιοποίησής του. Μια στοιχειώδης σφαιρικότητα απαιτεί και τα Blue Train [1958], Giant Steps [1960].
12. Κλείνουμε με το παρανοϊκαυλωτικό Head Hunters [1973] του πανίσχυρου Herbie Hancock, που ζει ακόμα και που δεν δίστασε να ακολουθήσει την εποχή του και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία τόσο καλλιτεχνικά όσο και εμπορικά, όπως βλέπουμε π.χ. στο Rockit [1984], με το ελαφρώς ιδιότυπο βίντεο κλιπ.
~
Όμως το κοινό εξανίσταται: πού είναι ο κακός χαμός μετά το '73 και για νάχουμε καλό λόγο πού είναι ο Django κι ο Basie κι ο Tatum ο Goodman ο Hawkins ο Blakey κι ο Jackson ο Peterson ο Young ο Santamaria κι ο Jobim ο Evans κι ο Brubeck ο Dolphy κι ο Cherry ο Taylor ο Ra ο Braxton οι Weather Report κι ο Brötzmann ο Laswell ο Zorn κι ο Jarrett; Στις οποίες εγκλήσεις απαντώ: έχουμε και δουλειές, όμως προτάσεις δεκτές…
