Ήταν Ιούνιος του 1998 όταν η Disney έδινε στο παιδικό κοινό την ταινία της Mulan η οποία έμελλε να γίνει σύμβολο ψυχαγωγίας για τα παιδιά των 90s. Ακόμα και σήμερα πολλοί από εμάς θα την παρακολουθούσαμε ευχάριστα καθώς ήταν η πρώτη μας επαφή με το epic στοιχείο στη μεγάλη οθόνη. Αυτό που όμως αγνοούμε είναι η πραγματική ιστορία της Hua Mulan, η οποία αποτελεί παλιό λαϊκό κινεζικό τραγούδι, «Η μπαλάντα της Μουλάν», το οποίο μεταφέρθηκε και στο θέατρο, τοποθετημένο στον 12ο αιώνα μ.Χ σύμφωνα με μία συλλογή ποιημάτων και τραγουδιών που είναι αξιόπιστα χρονολογημένη. Ωστόσο, άλλες πηγές την τοποθετούν ακόμα παλαιότερα, κατά τη βόρεια δυναστεία των Γουέι (386-534 μ.Χ) και άλλες κατά τη δυναστεία των Τανγκ (618-917 μ.Χ. ).
Η περίοδος που τοποθετείται η ιστορία της Μουλάν είναι κατά πάσα πιθανότητα αυτή της δυναστείας των βόρειων Γουέι που αναφέρθηκε παραπάνω. Η συγκεκριμένη εποχή ήταν πολύ ιδιαίτερη για την Κίνα καθώς η αυτοκρατορία σε μεγάλο βαθμό ενοποιήθηκε και ο βουδισμός έγινε επίσημη θρησκεία. Τέτοιου είδους διεργασίες όπως μας έχει διδάξει η ιστορία είναι πάντα βίαιες, γι’ αυτόν το λόγο και η εποχή απετέλεσε περίοδο πολεμικής άνθισης, με επιδρομές νομαδικών φύλων αλλά και εμφύλιους πολέμους μεταξύ αντιμαχόμενων κινεζικών κρατιδίων.
Το έργο ξεκινάει με μια ειρηνική σκηνή από την επαρχιακή ζωή της Κίνας, τη Μουλάν μαζί με άλλες κοπέλες να πλένουν ρούχα στο ποτάμι. Η σκηνή διακόπτεται όταν εμφανίζεται μια μονάδα στρατολόγησης εφέδρων για την αντιμετώπιση των νομάδων εισβολέων. Παραβλέποντας το γεγονός ότι ο πατέρας της Μουλάν είναι υπερήλικας και άρρωστος, τον καλούν να πολεμήσει, αντ’ αυτού όμως συναντούν την ίδια τη Μουλάν ντυμένη άντρα, πρόθυμη να αναλάβει ως γιος τη θέση του πατέρα της στον πόλεμο. Έχοντας πάρει μαζί της το προγονικό ξίφος της οικογένειας (σύμβολο απόδειξης ότι όντως είναι ο μεγαλύτερος γιος της οικογένειας) αναχωρεί με τους υπόλοιπους στρατιώτες.
Η ζωή στον στρατό για τη Μουλάν δεν ήταν εύκολη υπόθεση, καθώς ήταν συνεχής η προσπάθειά της να κρατήσει την ταυτότητα της κρυφή. Ένα τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι η Μουλάν στην προσπάθειά της να αποφύγει να κοιμάται μαζί με τους άλλους στρατιώτες, συνήθιζε να επιλέγει τις νυχτερινές σκοπιές οι οποίες ήταν και οι πιο δύσκολες. Αυτό το γεγονός τράβηξε την προσοχή ενός στρατιώτη, του Ζανγκ Σαζί, ο οποίος άρχισε να γίνεται επιθετικός προς τη Μουλάν με προσβολές και προκλήσεις. Την ηρωίδα έβγαλε από τη δύσκολη θέση ένας νεαρός αξιωματικός, ο Τζιν Γιονγκ, που την προσκάλεσε να μοιραστούν το ίδιο κατάλυμα. Ο Τζιν αποδείχτηκε στο μέλλον ο καλύτερος φίλος της Μουλάν και μαζί πολέμησαν για τα επόμενα 10 χρόνια, ώσπου και η Μουλάν πήρε προαγωγή στον βαθμό του στρατηγού, χάρη στη γενναιότητα και τις πολεμικές της ικανότητες.
Η Μουλάν ως «άντρας» είχε κερδίσει την καρδιά πολλών γυναικών, γι’ αυτό και μετά από μια μάχη όταν η ηρωίδα τραυματίστηκε, η γυναίκα που την περιέθαλψε, η Χαν Μέι, της εξομολογήθηκε τον έρωτά της. Η κατάσταση έφερε τη Μουλάν σε μεγάλη αμηχανία και μην ξέροντας τι άλλο να κάνει της αποκάλυψε την αλήθεια, όπως και στον Τζιν Γιονγκ. Ο δεύτερος θα μπορούσαμε να πούμε ότι ανακουφίστηκε, καθώς πλέον μπορούσε και ο ίδιος να κάνει γνωστά τα ερωτικά αισθήματα που ένιωθε από καιρό. Οι δυό τους υπόσχονται ότι θα παντρευτούν μετά το πέρας του πολέμου.
Είναι εμφανές ότι ο Τζιν ήταν ερωτευμένος με τη Μουλάν από την εποχή που τη θεωρούσε άντρα και παρόλο που η σεξουαλική του ταυτότητα δεν βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του παρόντος κειμένου, παρουσιάζει ενδιαφέρον η διερεύνηση του λόγου που το πιο διαδεδομένο αρχαίο κινεζικό τραγούδι περιλαμβάνει μια ερωτική ιστορία ανάμεσα σε δύο άνδρες, η οποία δεν ευδοκιμεί παρά μόνο όταν αποκαλυφθεί η πραγματική γυναικεία ταυτότητα του ενός εκ των δύο ενδιαφερομένων μερών, και τι καταδεικνύει κάτι τέτοιο για την, αναμενόμενη, μη αποδοχή των ατόμων με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό από τη συντηρητική κινεζική κοινωνία εκείνης της περιόδου. Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι, όπως είναι φυσιολογικό, και εκείνα τα χρόνια υπήρχε ομόφυλος έρωτας, ειδικά σε ένα περιβάλλον όπως ο στρατός, ήταν όμως προφανώς ένα φαινόμενο το λιγότερο κατακριτέο για την εποχή του. Δεν είναι δυνατόν να κρίνουμε ορθά για το αν ο Τζιν ήταν ομοφυλόφιλος ή απλώς ερωτευμένος με τη Μουλάν σαν υπόσταση ανεξαρτήτως του φύλου της. Πάντως, ακόμα και αν τα αισθήματα του Τζιν καταπιέστηκαν, στο τέλος βρήκε την ευτυχία που η κοινωνία του επέτρεπε μιας και μέσω του γάμου του πρωταγωνιστή με την πρωταγωνίστρια, το έργο προσφέρει τελικά το happy end που το κοινό επιθυμούσε, αλλά και αυτό το οποίο μπορούσε να αποδεχθεί, έχοντάς το φέρει πρώτα ωστόσο σε μια πρώτη επαφή με τη διαφορετικότητα.
Επιστρέφοντας στην εξιστόρηση της πλοκής, η κατάσταση αρχίζει και γίνεται τραγική για τους πρωταγωνιστές μας, καθώς ο Τζιν θυσιάζει τη ζωή του για να σώσει αυτήν της γυναίκας του σε μια μάχη. Αφού η Μουλάν νίκησε τον εχθρό, συντετριμμένη από την απώλεια του Τζιν και άλλων γενναίων συντρόφων της, προσφέρει θυσία στα πνεύματα των νεκρών ντυμένη για πρώτη φορά γυναίκα. Το κοινό θα περίμενε ότι στη συγκεκριμένη σκηνή οι στρατιώτες θα εξαγριώνονταν, ωστόσο εκ μέρους τους κυριάρχησε το συναίσθημα του θαυμασμού και του σεβασμού απέναντι στη στρατηγό τους. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας της Κίνας μόλις άκουσε την ιστορία, αντί να την τιμωρήσει όπως επέτασσαν οι νόμοι, της προσέφερε μια θέση στο συμβούλιό του, την οποία η Μουλάν αρνήθηκε. Μια τέτοια πρόταση δεν την ενδιέφερε, καθώς αυτό που ήθελε πλέον ήταν απλώς να ζει ειρηνικά, γι’ αυτό και το μόνο που ζήτησε ήταν μια καμήλα για να επιστρέψει σπίτι της.
Tο έργο της Μουλάν με τα χρόνια γνώρισε διάφορες παραλλαγές και προσαρμόστηκε στην ηθική κάθε εποχής, αλλά η συγκεκριμένη εκδοχή του είναι η πιο διαδεδομένη. Σε περιόδους όπως η δυναστεία των Μινγκ το έργο θεωρείτο παράδειγμα αγάπης προς την οικογένεια και πίστης προς τον αυτοκράτορα και την πατρίδα, αλλά δεν θα ήταν επισφαλές να υποθέσουμε ότι κάθε φορά υπερτονίστηκαν στοιχεία της ιστορίας ώστε ο γενικός χαρακτήρας του έργου υπαγορευόταν από τις επιθυμίες της εκάστοτε άρχουσας τάξης. Κατά την προσωπική μου εκτίμηση, η καταπίεση της γυναίκας αλλά και των μειονοτήτων μέσα στην αυτοκρατορία ήταν τα στοιχεία που έκαναν την μπαλάντα τόσο δημοφιλή και αποτελούσε παράδειγμα προς μίμηση για όλες τις γυναίκες που τα όρια δράσης τους εξαντλούνταν στο πλύσιμο των ρούχων στο ποτάμι, ενώ ο αντισεξιστικός χαρακτήρας του έργου ενέπνευσε τις κοινωνικές ομάδες που δεν είχαν φωνή. Ακόμα και αν το έργο αυτό καθαυτό δεν επέφερε σπουδαίες αλλαγές, η θεματολογία του και η δημοτικότητα που γνώρισε αποτελούν σίγουρα μια κατάκτηση. Άλλωστε, αγάπη στην οικογένεια, την πατρίδα και τον αυτοκράτορα μπορούσε να επιδείξει και ένας άντρας, ασφαλώς όμως η επιλογή των χαρακτήρων δεν μπορεί να υποστηριχθεί πως είναι τυχαία. Δεν έχει σημασία αν η συγκεκριμένη ιστορία είναι μύθος ή πραγματικότητα, το μόνο σίγουρο είναι ότι οι σύγχρονες Μουλάν που μάχονται για την ελευθερία στα βουνά του Μεξικού ή στα χαλάσματα του Κουρδιστάν χωρίς πλέον να χρειάζεται να κρύψουν την ταυτότητά τους, κάνουν υπερήφανη τη Μουλάν ή έστω τον εμπνευστή της.
Τα πόδια του αρσενικού λαγού έχουν νεύρο,
Τα μάτια του θηλυκού λαγού κοιτάζουν γύρω-γύρω.
Όταν όμως οι δύο λαγοί τρέχουν μαζί,
Κανείς δεν μπορεί να πεί ποιός είναι θηλυκός και ποιός αρσενικός!
(τελευταίοι στίχοι της μπαλάντας της Μουλάν)
