Από τις 8 Ιουλίου και καθημερινά άλλο ένα επεισόδιο αίματος παίζεται στη Λωρίδα της Γάζας, με την επιχείρηση σφαγιασμού των Παλαιστινίων από το κράτος του Ισραήλ ήδη να καταμετρά το δισχιλιοστό εκατοστό τριακοστό τρίτο θύμα της -την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές- ενώ η διεθνής κοινότητα νίπτει αμήχανα τας χείρας της, με κάθε νέα προσπάθεια ειρηνευτικής διεξόδου να πέφτει στο κενό.
Αυτή τη στιγμή ακριβώς, νομίζω αξίζει να παρουσιαστεί ξανά αυτή η ταινία του 2008, Etz Limon/עץ לימון/Lemon Tree, που αποτελεί σύμπραξη του Ισραηλινού σκηνοθέτη Eran Riklis και της Παλαιστίνιας σεναριογράφου Suha Araf. Ένα σφιχτοδεμένα δράμα βασισμένο σε μία πραγματική ιστορία απ' τις πολλές αντίστοιχες ιστορίες απόγνωσης που δημιούργησε η ανυψωση του τείχους το 2002.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ μετακομίζει στο πατρικό του σπίτι, στα σύνορα με τα κατεχόμενα εδάφη της Δυτικής Όχθης. Ακριβώς απέναντί του μένει μόνη της μία φτωχή Παλαιστίνια χήρα, η Salma Zidane, που βγάζει τα προς το ζην πουλώντας λεμόνια. Ανάμεσα στα δύο σπίτια υπάρχει ως φυσικό σύνορο ο λεμονόκηπος που για χρόνια καλλιεργούσε η οικογένειά της. Εκεί ξεκινάει να εξυφαίνεται το δράμα: οι μυστικές υπηρεσίες, επιφορτισμένες με την ασφάλεια του υπουργού θα διατάξουν να ξεριζωθούν τα δέντρα που κατά τη γνώμη τους αποτελούν δυνητική απειλή, αν χρησιμοποιηθούν ως καμουφλάζ για την εισβολή Αράβων τρομοκρατών.
Όμως η Salma, που έχει χάσει από νωρίς τον άνδρα της και τα παιδιά της έχουν παντρευτεί και μεταναστεύσει, δεν έχει άλλη ρίζα στη ζωή απ' αυτόν τον λεμονόκηπο, που γι' αυτήν αποκτά υπαρξιακή σημασία. Γι' αυτό αποφασίζει να μην αποδεχτεί την αποζημίωση που της προσφέρεται αλλά να διεκδικήσει, ενάντια στην ισραηλινή στρατιωτική αναλγησία, μα και στην απροθυμία του πατριαρχικού-συντηρητικού αραβικού περίγυρου να τη βοηθήσει, την αναστολή της απόφασης στα δικαστήρια...
Η ταινία ξεχωρίζει για τη δραματική λιτότητά της και το βάθος της, πολύ πέρα από το εύκολο μελό. Αυτές ακριβώς οι αρετές αντικατοπτρίζονται και στο σπαρακτικό παίξιμο της πρωταγωνίστριας Hiam Abbass, που στις ανυπέρβλητες αντιξοότητες που αντιμετωπίζει ο χαρακτήρας της, ανταποκρίνεται σε γενικές γραμμές με στωικότητα, με όλη την ένταση μιας σκηνής να αποτυπώνεται στο τρεμόπαιγμα μιας φλέβας στο λαιμό ή στο στένεμα των ματιών.
Ταυτόχρονα δε θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε την αλληγορική διάσταση του δράματος. Ο λεμονόκηπος αναπαριστά τη φυσική ανάγκη της ζωής, που συνεχίζει να θέλει να υπάρχει, ακανόνιστα και ελεύθερα, κόντρα σε πολιτικές διευθετήσεις, ενώ στη θέση της Salma θα μπορούσε να βρίσκεται κάθε Παλαιστίνιος και Παλαιστίνια που αγωνίζεται να ζήσει με αξιοπρέπεια στην πατρογονική της γη, που σταδιακά μετατρέπεται σε μια μεγάλη φυλακή.
Το 2008 η ταινία αυτή είχε προταθεί για 7 βραβεία από την Ισραηλινή Ακαδημία Κινηματογράφου και είχε κερδίσει 1.
Το 2014, η Suha Araf, η Παλαιστίνια σεναριογράφος του Lemon Tree και καταξιωμένη σκηνοθέτης πια στο Ισραήλ, σκηνοθετεί το φιλμ “Villa Touma” του οποίου το μπάτζετ καλύφτηκε εν μέρει από κονδύλια του Ισραηλινού Κέντρου Κινηματογράφου. Το φιλμ αποστέλλεται ως συμμετοχή στο Φεστιβάλ της Βενετίας και ως χώρα προέλευσης δηλώνεται η Παλαιστίνη. Αποτέλεσμα; Η Υπουργός Πολιτισμού του Ισραήλ διεκδικεί την καταγραφή του φιλμ ως ισραηλινού ή την επιστροφή του συνόλου των χρημάτων που δόθηκαν στη σκηνοθέτιδα. Άλλοι καιροί, άλλα ήθη.
παράθεμα: η βράβευση 2 Παλαιστίνιων σκηνοθετών στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαράγιεβο και η δήλωση-κάλεσμα του Κεν Λόουτς στο ίδιο Φεστιβάλ για πολιτιστικό μποϋκοτάζ του Ισραήλ.
*θερμές ευχαριστίες στη Σ.Φ. για την ανακάλυψη της ταινίας.
