Τις τελευταίες εβδομάδες αναρωτήθηκα βαθιά, σπρωγμένος κι απ' τις περιστάσεις, τι είναι το σπίτι μας. («Μην είν' οι κάμποι; / Μην είναι τ' άσπαρτα ψηλά βουνά;»)
Τι είναι, λοιπόν, το σπίτι μας; Είναι άραγε εκείνη η σύζευξη γεωγραφικού μήκους και πλάτους, όπου γυρνάμε μετά τη δουλειά ν' απιθώσουμε το κουρασμένο σώμα μας, πριν φύγουμε πάλι; Είναι εκεί που γεννηθήκαμε ή μήπως εκεί που μεγαλώσαμε; Είναι εκεί που γευματίζουμε και δειπνούμε ή μήπως είναι εκεί που κάνουμε έρωτα; Πιο αφαιρετικά: είναι το κέντρο των βιοτικών μας υποθέσεων και δραστηριοτήτων ή το κέντρο της εσωτερικής μας ζωής1;
Για μας τους Μανιάτες θα μπορούσα να καταφύγω στην εύκολη απάντηση «σπίτι είναι το αίμα μας, το πιο πηχτό απ' το νερό». Αλλά θα ήταν υπεκφυγή. Και θα αδικούσε εκατοντάδες ώρες υπέροχης [και λιγότερο υπέροχης] «weird [greek] wave» νεοελληνικής φιλμογραφίας, που επιχειρεί εμμονικά να δείξει πώς μερικές φορές η πυρηνική οικογένεια, το αίμα μας, πόρρω απέχει απ' το να είναι το σπίτι μας.
Η πιο πειστική απάντηση που μπόρεσα να δώσω στο βασανιστικό αυτό ερώτημα ήταν η εξής: Σπίτι μας είναι όσοι αγαπούμε και μάς αγαπούν. Υπ' αυτή την έννοια ένα σπίτι μπορεί να είναι κάλλιστα ου-τοπικό. Όμως πάλι δεν μου κάνει: οι σχέσεις συχνά κακοφορμίζουν, η αγάπη είναι μια δυναμική κατάσταση, μία εξελικτική (καλύτερα: μία προοπτική) όχι κάτι αιώνια δεδομένο όπως θέλουμε να πιστεύουμε (για να μην τρελαθούμε).
Καταλήγω: Οι άνθρωποι είμαστε χελώνες. Είμαστε χελώνες και το μόνο σπίτι μας είναι το καβούκι μας. Και το καβούκι μας είναι η μνήμη. Το μόνο, το πρώτο και το έσχατο σπίτι, η μνήμη. Η μόνη αναπαλλοτρίωτη εξάρτυση2.
υγ1: Τώρα, αν πάνω στη μνήμη (το μόνο μας σπίτι που λέγαμε) καμιά φορά ασελγούμε αποδομητικά3, κι αυτό δεν είναι κάτι ξένο στην ανθρώπινη κατάσταση… Φέρνει όμως ο χρόνος, μοιραία κάποια στιγμή, βοριάδες που αποκαθαίρουν το τοπίο. Όπως, σχεδόν, λέει και ο Οδυσσέας Ιωάννου, σ' ένα συγκλονιστικό τραγούδι: «Θα ’ρθουν μέρες / άγριες μέρες / που οι αλήθειες θα σκίζουν σαν σφαίρες | Και οι ήττες / άγιες ήττες / σαν μαχαίρια θα βγουν απ’ τις θήκες».
υγ2: Βέβαια, οι φιλοσοφίες αυτές του αμπελιού, καθόλου δεν έχουν να κάνουν με το αναφαίρετο, πανανθρώπινο, υλικό δικαίωμα στη στέγη. Πρόκειται, όπως είπαμε, για φιλοσοφίες τ' αμπελιού, όπως θα το έθετε και ο Καγιάμ.
___________________________________________________________
1 προϋποθέσεις: α’. να υπάρχει εσωτερική ζωή, β’. να έχει κέντρο.
2 ναι. με «υ». δεν είναι ορθογραφικό.
3 με τα λόγια του Νίκου Καββαδία (Θεσσαλονίκη ΙΙ, Τραβέρσο, 1975):
«Τίποτα στὰ χεράκια μου, μάνα μου, δὲ φτουράει-
ἔρωτας, μαλαματικά, ξόμπλια καὶ φυλαχτά.
Σιχαίνομαι τὸ ναυτικὸ ποὺ ἐμάζεψε λεφτά.
Ἐμούτζωσε τὴ θάλασσα καὶ τήνε κατουράει.»
