[Ο Κωνσταντίνος Δρελιώζης μεταφράζει στα ελληνικά ένα συλλογικό κείμενο που υπογράφουν κάποιοι απ' τους πιο ενδιαφέροντες ριζοσπαστικούς διανοούμενους της εποχής*. Πρωτοδημοσιεύτηκε στις Le Monde στις 2/12/2014, ενώ η αγγλική εκδοχή απ' την οποία και η παρούσα μετάφραση αναδημοσιεύτηκε απ' τον εκδοτικό οίκο Verso Books].
Μόλις μερικές μέρες μετά τη δολοφονία ενός δωδεκάχρονου έγχρωμου αγοριού από την αστυνομία του Κλίβελαντ, το σώμα των ενόρκων αρνήθηκε να κάνει δεκτή οποιαδήποτε απ' τις ελάχιστες κατηγορίες που βάρυναν τον Ντάρεν Γουίλσον, τον αστυνομικό που πυροβολώντας τον έφηβο Μάικλ Μπράουν έδωσε την αφορμή για την πρώτη εξέγερση στο Φέργκιουσον τον περασμένο Αύγουστο. Ο Γουίλσον σχολίασε πως “γνωρίζει ότι έκανε σωστά τη δουλειά του” λέγοντας πως έχει “τη συνείδησή του καθαρή”. Με την ανακοίνωση της ετυμηγορίας, χιλιάδες άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους, καταδικάζοντας τον ανοιχτά ρατσιστικό χαρακτήρα της. Η αστυνομική και στρατιωτική καταστολή αυτών των διαδηλώσεων δεν είναι παρά ένα ακόμα σημάδι της κατάρρευσης κάθε αυταπάτης στην “μετα-φυλετική δημοκρατία” της Αμερικής.
Αλλά η Γαλλία δεν είναι Αμερική, λέει ο κόσμος: το ιστορικό βάθος της δημοκρατικής της ευαισθησίας είναι αμίμητο, και ενώ όλα όσα συμβαίνουν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού είναι σίγουρα λυπηρά, απέχουν πάρα πολύ απ' τη δική μας πόρτα. Ωστόσο μετά τη δολοφονία του νεαρού οικολόγου φοιτητή Ρεμί Φρες στο Σιβέν της Ταρν, στις 25 Οκτωβρίου, η Γαλλική Κυβέρνηση και όλοι της οι αντιπρόσωποι δεν έχουν πάψει να εκδίδουν ανακοινώσεις με τις οποίες αποποιούνται οποιασδήποτε ευθύνης για τον θάνατό του.
Η πολιτική ελίτ σίγουρα ταρακουνήθηκε λίγο, χωρίς όμως αυτό το γεγονός να αποτελέσει casus belli. Αλλά σε κάθε περίπτωση, τι αντίδραση υπήρξε στις δακρύβρεχτες δηλώσεις του δικηγόρου που αντιπροσωπεύει τον χωροφύλακα που πέταξε τη θανατηφόρα χειροβομβίδα; Μας είπε ότι ο πελάτης του ήταν “στην ίδια νοητική κατάσταση με έναν οδηγό που ακολούθησε απολύτως τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας αλλά του οποίου το όχημα προσέκρουσε θανάσιμα σε έναν άλλο οδηγό που δε σεβάστηκε εξίσου τα όρια. Αυτό που συνέβη ήταν ένα ατύχημα. Δεν είναι ούτε ένοχος ούτε υπεύθυνος, αλλά ήταν παρών, και ήταν η δική του χειροβομβίδα που σκότωσε τον Ρεμί Φρες. Μαθαίνει να ζει με το δράμα του, παρά τη μεγάλη συναισθηματική του θλίψη”.
Ταλαίπωρε κατασταλτικέ μηχανισμέ...
Υπάρχει μια ποικιλία στη ρητορική, ωστόσο η ρίζα είναι η ίδια: ο φταίχτης είναι το θύμα. Αυτή η ψυχολογική προσέγγιση δεν είναι παρά το συμπλήρωμα στην άρνηση -απ' τα κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης μέχρι τους νομάρχες και τους δικαστές- της ωμής αλήθειας της αστυνομικής βίας, που στηρίζεται από το αίτημα για σεβασμό της “δημοκρατικής τάξης” και της “νομιμότητας”. Καημένες δυνάμεις καταστολής: αυτή είναι η αλήθεια; Τί είδους δημοκρατία είναι αυτή, στη Γαλλία, που αθωώνει την ωμή καταστολή; Και, πάνω απ' όλα- ποιός σήμερα θα τολμήσει να ξεσηκωθεί και να αμφισβητήσει αυτή τη τετριμμενοποίηση της άδειας να σκοτώνει κανείς αυτούς που εξεγείρονται, αυτούς που διαφωνούν; Ποιός θα καταγγείλει τη κανονικοποίηση της απαγόρευσης να διαδηλώνουμε την οργή μας -όπως στη Τουλούζη τον Νοέμβριο, όπου απαγορεύτηκαν τέσσερις διαδηλώσεις ενάντια στην αστυνομική καταστολή στον απόηχο της δολοφονίας στο Σιβέν, τρείς εκ των οποίων διαλύθηκαν βίαια, με αμέτρητες αυθαίρετες συλλήψεις και καταδίκες; Κάποιοι μπορεί ακόμη και να φυλακιστούν, μετά την επιβολή ποινών στη Τουλούζη στις 4 Δεκέμβρη. Σε απάντηση, έχει οργανωθεί μια καμπάνια αλληλεγγύης μπροστά απ' το δικαστικό μέγαρο της πόλης.
Απ' τη πλευρά τους, οι κινητοποιημένοι φοιτητές του τοπικού πανεπιστημίου Mirail δεν έχουν ακόμη πάρει στα χέρια τους τον έλεγχο του πανεπιστημίου τους, αλλά η εξέγερσή τους είναι προφανώς βαθιά πολιτική. Έχουν καταλάβει ότι η επιβίωση απαιτεί να αψιφήσουμε την αιματοβαμμένη, αυθαίρετη εξουσία, ειδικά εαν κρύβεται πίσω από ένα δημοκρατικό ένδυμα. Προς το παρόν νιώθουν απομονωμένοι, αν και έχουν αρχίσει να καταλαμβάνουν την πανεπιστημιούπολη και να ανακτούν τον έλεγχο στους δρόμους. Είναι αλήθεια αναγκαίο να κάτσουμε και να περιμένουμε μέχρι να τους έχουν πάρει όλους -όπως στο ποιήμα του Μάρτιν Νίμελερ, που συχνά αποδίδεται λανθασμένα στον Μπρεχτ -χωρίς να νιώσουμε καμία ανησυχία, μέχρι δήθεν να εκπλαγούμε όταν τελικά έρθουν και για 'μας;
Ένα φως στον ωκεανό της ηττοπάθειας
Μήπως χρειαζόμαστε μια επανάληψη της σφαγής στο μετρό του Charonne το '62, ένα γαλλικό Φέργκιουσον, για να μας θυμίσει ότι όταν μια εξουσία έχει αρχίσει να απαγορεύει τις διαδηλώσεις, δικαιολογώντας τα αδικαιολόγητα και εμπλεκόμενη σε πολιτικές δίκες, είμαστε σε απόσταση αναπνοής από το “κράτος έκτακτης ανάγκης” όπου τα πάντα γίνονται δυνατά; Έχουμε ξεχάσει ότι το 2005 δύο νεαροί έφηβοι -αθώοι, που όμως καταδιώχθηκαν απ' την αστυνομία- σκοτώθηκαν δια ηλεκτροπληξίας, πυροδοτώντας τη μεγάλη εξέγερση των περιχώρων; Φυσικά η Αριστέρα, ως σύνολο, πρόσεξε πάρα πολύ να μη βρεθεί υπερβολικά κοντά σε όλο αυτό.
Το 1964, ο Χέρμπερτ Μαρκούζε -ένα σύμβολο της αμερικανικής διανόησης που προσπαθούσε να σκεφτεί στο επίπεδο που απαιτούσε η εποχή στην οποία ζούσε- έγραψε στον “Μονοδιάστατο Άνθρωπο” ότι μια από τις εναπομείνασες ελπίδες για την επανάσταση, που υπάρχει παράλληλα με το διατελούν σε κρίση αμερικανικό εργατικό κίνημα, ήταν οι εξεγερμένοι φοιτητές. Δυστυχώς η 50η επέτειος του συγκεκριμένου έργου παραμελήθηκε στη Γαλλία. Ωστόσο, η “μεγάλη αυταπάρνηση” των φοιτητών ήταν ένα φως στον ωκεανό της ηττοπάθειας και της αμυντικής υποχώρησης που τότε χαρακτήριζαν και τους ρεφορμιστές και την άκρα Αριστερά. Και πράγματι, και ο Μάης του '68 στη Γαλλία ξεκίνησε με την αντίσταση στην αστυνομική καταστολή, με μία φοιτητική εξέγερση που συναντήθηκε με την αλληλεγγύη του εργατικού κινήματος, ανοίγωντας έτσι τον δρόμο για την πιο σημαντική γενική απεργία στην ιστορία της ταξικής πάλης στη Δυτική Ευρώπη.
Φυσικά, σήμερα οι ιστορικές συνθήκες δεν είναι οι ίδιες, και οποιαδήποτε σύγκριση δεν έχει σχέση με κάποιου είδους συνάφεια. Αλλά η υπεράσπιση των δημοκρατικών ελευθεριών, της ελευθερίας της έκφρασης και του δικαιώματος να διαδηλώνουμε, και η καταδίκη της αστυνομικής βίας, όλα αυτά πρέπει να είναι μη διαπραγματεύσιμα. Είναι εντελώς απαράδεκτο το γεγονός ότι ένας διαδηλωτής μπορεί να συλληφθεί και να καταδικαστεί απλά και μόνο επειδή διαδηλώνει· αλλά είναι ακόμα χειρότερο ότι όλα αυτά μπορούν να συμβούν χωρίς να πυροδοτήσουν μαζική αγανάκτηση.
Εμείς που υπογράφουμε αυτό το άρθρο είμαστε, κατά τον πολυχρησιμοποιημένο όρο, “διανοούμενοι”. Αλλά όπως έλεγε ο Σαρτρ κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Αλγερία, δεν υπάρχουν διανοούμενοι και μάζες, παρά μόνο άνθρωποι που επιθυμούν πράγματα και παλεύουν γι'αυτά – είναι όλοι ίσοι. Σήμερα βρισκόμαστε ενώπιον μιας σοβαρής κατάστασης. Τα πιο θεμελιώδη δημοκρατικά δικαιώματα βρίσκονται σε κίνδυνο και οι υπόκωφοι ήχοι της εξέγερσης δικαίως ακούγονται στον ορίζοντα. Χθές “ήμασταν όλοι Γερμανοί Εβραίοι”, σήμερα “είμαστε όλοι συμμετέχοντες σε απαγορευμένες διαδηλώσεις”. Η μεροληπτική, κατ' εξαίρεση απονομή δικαιοσύνης είναι η πιο πρωτότυπη έκφραση ενός καθεστώτος εξαίρεσης· για άλλη μια φορά, η αστική δημοκρατία εισέρχεται σε μια περίοδο μίσους και η μάσκα της πέφτει. Όποιος δεν το αντικρίσει αυτό κατα πρόσωπο, όποιος δεν εξεγερθεί πριν να είναι πολύ αργά, είναι αναγκαία -με τον ένα ή τον άλλο τρόπο- συνένοχος.
*το κείμενο συνυπογράφουν οι :
Etienne Balibar (φιλόσοφος, επίτιμος καθηγητής στο Université de Paris-Ouest )
Emmanuel Barot (φιλόσοφος,Université du Mirail )
Sebastian Budgen (συντάκτης στο Verso)
Judith Butler (φιλόσοφος, University of California, Berkley)
Vincent Charbonnier (φιλόσοφος, IFE-ENS Lyon)
Mladen Dolar (φιλόσοφος, University of Ljubljana,Slovenia)
Bernard Friot (κοινωνιολόγος-οικονομολόγος, Université Paris Ouest-Nanterre )
Isabelle Garo (φιλόσοφος, λέκτορας)
Eric Hazan (συντάκτης)
Στάθης Κουβελάκης (φιλόσοφος, King’s College London)
Frédéric Lordon (οικονομολόγος, CNRS )
Michael Löwy (φιλόσοφος, CNRS)
István Mészáros (φιλόσοφος,University of Sussex )
Beatriz Preciado (φιλόσοφος, Barcelona Museum of Contemporary Art )
Guillaume Sibertin-Blanc (φιλόσοφος, Université du Mirail )
Joan W. Scott (ιστορικός, Institute for Advanced Study, Princeton, New Jersey)
Slavoj Zizek (φιλόσοφος, University of Ljubljana, Slovenia)
