Ή αλλιώς όταν το χιούμορ και η σάτιρα ξεπέφτουν σε στιγμές και σημεία συναρμογής της ιδέας της δυτικής υπεροχής και των ισλαμοφοβικών αντανακλαστικών της.
*Εδώ, για να προλάβω οποιεσδήποτε παρερμηνείες, να τονίσω ότι το παρόν κείμενο γράφτηκε με αφορμή την επίθεση στο σατυρικό έντυπο Charlie Herbo αλλά ΧΩΡΙΣ ΚΑΝΕΝΑ ΣΚΟΠΟ να δικαιολογήσει ούτε να δώσει άφεση αμαρτιών στους θύτες που επεξεργάστηκαν και υλοποίησαν το πολύνεκρο αυτό χτύπημα.
Μιλώντας μάλιστα γενικότερα, ο μουσουλμανικός φονταμενταλισμός έχει πολλάκις σκορπίσει τρόμο και θάνατο σε πληθυσμούς όχι για το τι κάνουν αλλά για αυτό που είναι. Ο εξολοθρευτικός τρόπος ο οποίος καθορίζει, στοχοποιεί και εν τέλει πράττει εναντίον των «εχθρών» του δε μπορεί να εξομαλυνθεί σε καμία των περιπτώσεων από το μειονοτικό status των πιστών του Ισλάμ στην Ευρώπη, ούτε να αναχθεί ουσιοκρατικά σε ένα συμπεριφορικό επίπεδο του θύματος. Πόσο μάλλον όταν στην Γαλλία τα θύματα των τζιχανιστών τα τελευταία χρόνια είναι κυρίως μειονοτικές ομάδες με μεγάλη παράδοση διωγμών και αφανισμών στην πλάτη τους (Εβραίοι, αλλά και Κούρδοι κ.ο.κ.).
Μιλώντας λοιπόν για την ισλαμοφοβία στην Γαλλία (και όχι μόνο), δε μπορούμε από την άλλη ξεκινώντας να ξεχάσουμε τους νεκρούς του C.H., τους τέσσερις Εβραίους νεκρούς μετά μέσα στο κασέρ παντοπωλείο και όλες τις υπόλοιπες αντίστοιχες ενέργειες που έχουν σημειωθεί ανά τον καιρό.*
Την Charlie Herbo ξεκίνησα να την παρακολουθώ -όσο γίνεται μέσω του internet- το 2011 όταν τα γραφεία της είχαν δεχθεί επίθεση με μολότωφ, μετά από μια ειδική έκδοση της όπου οι συντάκτες της υποστήριξαν πως είχε επιμεληθεί ο ίδιος ο Μωάμεθ. Δεν ήταν η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που ο προφήτης των πιστών του Ισλάμ μπήκε στο επίκεντρο της σάτιρας τους, με «όπλο» φυσικά τα σκίτσα τους.
Ξεκινώντας, το 2006 η C.H. αποφασίζει να αναδημοσιεύσει δώδεκα επίμαχα σκίτσα του Μωάμεθ που είχαν κυκλοφορήσει στις σκανδιναβικές χώρες και είχαν προκαλέσει τις αντιδράσεις της μουσουλμανικής κοινότητας. Μάλιστα σε άρθρο της τότε με τον τίτλο «Ο Μωάμεθ υπερφαλαγγίστηκε από τους φανατικούς» δημοσίευσε ένα νέο σκίτσο του προφήτη, στο οποίο κρύβει το πρόσωπό του με τα χέρια του και δηλώνει: «Είναι δύσκολο να σε αγαπούν οι ηλίθιοι».
Ένα χρόνο μετά τα γεγονότα του ΄11, σε μια περίοδο οπού η προβολή της ταινίας «Innocence of Muslims»1 και η απεικόνιση σε αυτήν του Μωάμεθ έχει ξεσηκώσει τους απανταχού μουσουλμάνους, στο σημείο μάλιστα να έχουμε τέσσερις νεκρούς αμερικάνους στο προξενείο τους στη Λιβύη, η C.H. επιλέγει να ξαναδημοσιεύσει σκίτσα του. Τα γραφεία της καταστράφηκαν, οι εργαζόμενοι δέχτηκαν απειλές και η ιστοσελίδα της έπεσε θύμα hacking.
Ο αρχισυντάκτης του περιοδικού Στεφάν Σαρμπονιέ, ο οποίος έχασε τη ζωή του στην προχθεσινή επίθεση, είχε δηλώσει τότε, το 2012: «Ο Μωάμεθ δεν είναι ιερός για μένα. Δεν κατηγορώ τους μουσουλμάνους που δεν γελάνε με τα σκίτσα μας. Όμως, εγώ ζω κάτω από γαλλική νομοθεσία. Δεν ζω κάτω από τον νόμο του Κορανίου».
Τέλος, τον Ιανουάριο του 2013, το περιοδικό δημοσιεύει ένα 64-σέλιδο τεύχος με σκίτσα για την ζωή του προφήτη. Η εκπρόσωπος της γαλλικής κυβέρνησης, Ναζάτ Βαλό-Μπελκασέμ, υποστηρίζει αμέσως στο τηλεοπτικό δίκτυο France 2 ότι «δεν είναι ανάγκη να ρίχνουμε λάδι στη φωτιά».
Παρατηρώντας τα όλα αυτά τα σκίτσα του Μωάμεθ, ξανά και ξανά, για να έρθω να γράψω, ομολογώ πως δε μπορώ να γελάσω πουθενά, ούτε να διακρίνω κάτι το ρηξικέλευθο και ριζοσπαστικό. Για την ακρίβεια συμβαίνει το ακριβώς ανάποδο: όλα αυτά τα σκίτσα μου φαίνεται ότι αναβλύζουν μια πρωτοκοσμική αισθητική και είναι προβληματικά στη ρίζα τους.
Το χιούμορ στην πολιτική σάτιρα, το τί είναι ή δεν είναι αστείο, πόσο μάλλον με καυστικό και σκωπτικό τρόπο, τί μας παρακινεί να γελάσουμε και/-ή να σκεφτούμε, να νιώσουμε ζεστά ή να σφιχτούμε, δεν είναι μια διαδικασία αφημένη στην τύχη της και στην δική της τροχιά. Την πολιτική σάτιρα δε μας την επέβαλε κάποια άνωθεν δύναμη και μας είπε αυτό είναι σάτιρα και το άλλο δεν είναι. Αντίθετα είναι ένα πεδίο που καθορίστηκε και καθορίζεται από τα ίδια τα υποκείμενα. Ένα πεδίο δηλαδή εντός κοινωνίας, ένα πεδίο γνώσης, διαμάχης και σύγκρουσης συμφερόντων και ατομικοτήτων. Ένα πεδίο επανεπιβεβαίωσης και συμφιλίωσης ή επίθεσης και εναντίωσης στα γνωστά κανονικίστικα προνόμια (της λευκότητας, της αρρενωπότητας, της αρτιμέλειας, της δυτικής ταυτότητας, της οικονομικής ισχύς κ.ο.κ.), ένα πεδίο που ταυτόχρονα παράγει και κυρίως καθρεφτίζει τον πολιτισμό στον οποίο ενοικεί και το discourse το όποιο φέρει. Και μιας και είναι πιο εύκολο να παράξεις γέλιο με κάτι που ήδη θεωρείται γελοίο και μιασματικό, η σάτιρα διαχρονικά οριοθετείται στον κανόνα της σαν μια συντηριτική και βαθεία φοβική περιοχή2. Να πάρουμε ως παράδειγμα την Ελλάδα. Πόσο τυχαίο είναι ότι ο true Έλληνας και οι όμοιοί του θα ξεκαρδιστούν με ένα σεξιστικό ή ρατσιστικό σχόλιο;
Οι άνθρωποι στο C.H. λοιπόν, όχι απλά απεικόνισαν πολλάκις τον Μωάμεθ, αλλά μάλιστα κατηγορούνται συνεχώς ότι στήνουν και αναπαράγουν στερεοτυπικά την εικόνα των μουσουλμάνων. Η φιλελεύθερη αντίληψη και ρητορική περί context-free σάτιρας, ειρωνείας και σαρκασμού της C.H., που δεν αναστοχάζεται την προνομιακή θέση από την οποία εκπορεύεται, αλλά στο βωμό μιας ουμανιστικής αντί-θρησκευτικής αφήγησης που υποστηρίζει, απότοκο του Διαφωτισμού, μάχεται τάχα μου για την «ανθρώπινη αξιοπρέπεια», ξεχνάει ότι μιλάει αποκλειστικά στο όνομα της οντολογίας του δυτικού άνθρωπου, αγνοώντας επιδεικτικά τους Άλλους. Εγγράφοντας την μάλιστα, λόγω του κοινού που απευθύνεται, στα πλαίσια μιας αριστερής επαναστατικής μυθολογίας σε μια χώρα με οξυμένα τα αντί-ισλαμικά αισθήματα.
Ας καταλάβουμε λοιπόν επιτέλους πως σε αυτό τον κωλόκοσμο που γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε ΥΠΑΡΧΟΥΝ και άλλοι πολιτισμοί, που συνυπάρχουν δε και αναμειγνυόνται με τον δυτικό, αλλά ταυτόχρονα διατηρούν την μοναδικότητα τους. Υπάρχουν και άνθρωποι που οι φαντασιακοί νόμοι που τους διέπουν τους απαγορεύουν την απεικόνιση του Μωάμεθ, χωρίς αυτό να είναι παράλογο, επικίνδυνο ή μη κανονικό. Απλά ΕΤΣΙ ΘΕΛΟΥΝ να θρησκεύονται και έτσι θα θρησκεύονται. Χωρίς να χρειάζεται να σπάσουμε εμείς «και καλά τα ταμπού τους» στο όνομα τους και να τον απεικονίσουμε. Ας σταματήσουμε να τους φέρνουμε σε δύσκολη θέση με τον δυτικοστρεφή περιοριστικό διαρκή σχολιασμό μας, από την βασιλική θέση του υπεράνω όλων γνώστη. Μιας και ο σεβασμός στο μη-οικείο και η διάθεση για πλουραλισμό έχουν πάει αιώνες τώρα περίπατο.
Οι απανταχού «δημοκράτες» και a priori υπερασπιστές κάθε προσβλητικής μορφής λόγου στο όνομα μιας ελευθερίας που κάνανε λάστιχο αξίζει να θυμούνται ότι αυτά που γράφουν δεν είναι υπεράνω κριτικής. Αξίζει να θυμούνται πως με τις επιλογές τους και ενίοτε την σιωπή τους δίνουν τροφή στον ρατσιστικό όχλο που είναι έτοιμος να πάρει τις τσουγκράνες και τα φανάρια και να κυνηγήσει κόσμο εν μια νυκτί. Αξίζει τέλος να θυμούνται ότι, ανεξάρτητα των προθέσεων τους, οφείλουν να αναγνωρίζουν το κοινό και την κοινωνία στην οποία μιλάνε. Και στην συγκεκριμένη είναι μια Γαλλία που έδωσε στην Λεπέν ένα 25%, στο πρόσωπο της οποίας θρέφεται η αναβιώση του αντισημτισμού, το κυνήγι των ρομά, η ιλσαμοφοβία και το μισός προς κάθε τι διαφορετικό.
1. Ο σκηνοθέτης της ταίνιας δήλωσε ότι το Ισλάμ είναι καρκίνος
2. Όταν λέω στον κανόνα της το κάνω για να δείξω πως υπάρχουν και προσπάθειες προβοκατόρικης, αποδομητικής και αντιρατσιστικής σάτιρας
